Strażnik bezpieczeństwa państwa; rozdział kompetencji pomiędzy Prezydentem a Radą Ministrów

Zadania w dziedzinie bezpieczeństwa państwa należą nie tylko do Prezydenta. Zgodnie z art. 146 ust. 4 pkt 7 i 8 Konstytucji w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, a także zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. Tak więc na mocy Konstytucji dwa centralne organy władzy wykonawczej mają podobnie określone zadania.

Konstytucja przewiduje udział Prezydenta przede wszystkim w tych sprawach dotyczących bezpieczeństwa państwowego, które powiązane są ze szczególnym zagrożeniem, a zwłaszcza: zagrożeniem zewnętrznym państwa, zagrożeniem konstytucyjnego ustroju państwa czy też porządku publicznego (por. art. 229 i art. 230 Konstytucji). Chodzi tutaj zatem o szczególnie istotne zagrożenia dla samego istnienia państwa i jego ustroju.

Konstytucja określa sprawy związane z bezpieczeństwem państwa, w których przewidziany jest udział zarówno Prezydenta jak i Rady Ministrów. Spośród przepisów Konstytucji można tu wskazać wprowadzenie przez Prezydenta na wniosek Prezesa Rady Ministrów stanu wojennego lub stanu wyjątkowego (art. 229, art. 230 Konstytucji), mianowanie przez Prezydenta na wniosek Prezesa Rady Ministrów na czas wojny Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych (art. 134 ust. 4 Konstytucji) czy też zarządzenie przez Prezydenta na wniosek Prezesa Rady Ministrów powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 136 Konstytucji).

Natomiast, z uwagi na mniejszą wagę określonego zagrożenia, jak i ze względu na konieczność szybkiego i sprawnego przeciwdziałania i reagowania na określone zagrożenia w określonych sytuacjach może być uzasadnione przyznanie właściwych kompetencji w zakresie zapewniania bezpieczeństwa jedynie Radzie Ministrów. Jako przykład takiej kompetencji można wskazać procedurę wprowadzania stanu klęski żywiołowej (art. 232 Konstytucji), w której nie przewidziano udziału Prezydenta.

Rada Ministrów - jako organ stojący na czele administracji rządowej - dysponuje narzędziami skutecznego przeciwdziałania i reagowania na sytuacje zagrażające bezpieczeństwu państwowemu.

Określenie w art. 126 ust. 2 Konstytucji, że Prezydent stoi na straży bezpieczeństwa państwa nie oznacza zatem, że konieczny jest jego udział we wszystkich procedurach dotyczących tego zagadnienia. Ustawodawca może przyjąć, że w ramach określonego zakresu spraw związanych z bezpieczeństwem państwa konkretne kompetencje będą przysługiwać jedynie Radzie Ministrów i podległej jej administracji rządowej.

Trybunał Konstytucyjny uznaje, że nie jest konstytucyjnie niezbędne przyznawanie Prezydentowi kompetencji konsultowania prac nad planem, raportem, programem i wprowadzaniem stopni alarmowych. Przemawia za tym z jednej strony sposób ukształtowania zadań i kompetencji Prezydenta w Konstytucji. Brak jest podstaw do przyjęcia, że Prezydent ma posiadać kompetencje we wszystkich sprawach związanych z bezpieczeństwem państwa. Z drugiej strony, obecne rozwiązanie może być uznane za racjonalne z uwagi na charakter zagrożeń związanych z sytuacją kryzysową i sposobów reagowania na to zagrożenie.

Wyrok TK z dnia 3 lipca 2012 r., K 22/09

Standard: 3449 (pełna treść orzeczenia)