Podział sumy niewystarczającej na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw (art. 1026 k.p.c.)

Stosownie do art. 1026 § 1 in fine k.p.c., jeżeli suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw zaliczonych w art. 1025 k.p.c. do tej samej kategorii, należności wszystkich wierzycieli danej kategorii podlegają zaspokojeniu proporcjonalne do ich wysokości, czyli według zasady proporcjonalności (stosunkowości). Zasada ta nie ma zastosowania do należności zaliczonych w art. 1025 k.p.c. do kategorii czwartej, piątej i ósmej, które – według art. 1026 § 1 k.p.c. – są zaspokajane w kolejności odpowiadającej przysługującemu im pierwszeństwu. 

Użyte w tym przepisie pojęcie „kategoria” oznacza grupę należności o tych samych cechach i podlegających zaspokojeniu według tych samych zasad; decyduje o niej z reguły rodzaj należności, a więc kryterium przedmiotowe, z wyjątkiem kategorii określonej jako „należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję” (art. 1025 § 1 pkt 9 k.p.c.), uwzględniającej kryterium podmiotowe. Kategorie oznacza się zgodnie z numeracją punktów w art. 1025 § 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 1025 § 3 zdanie pierwsze k.p.c., zasadą jest, że w równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania. Z kolei ze sformułowania „inne zaś należności – stosunkowo do wysokości każdej z nich”, użytego w art. 1026 § 1 in fine k.p.c., wynika, że mowa tu o wszystkich należnościach w ramach danej kategorii zaspokojenia, a więc o należności głównej odsetkach i kosztach postępowania. Skoro zatem przedmiotem egzekucji i podziału jest łączna kwota tych należności i te należności są zaspokajane w równym stopniu, to wszystkie one powinny służyć obliczaniu, w jakim stosunku uczestniczyć ma w podziale każda z należności tej samej kategorii. Za tym poglądem przemawia też unormowanie art. 1026 k.p.c., w myśl którego wydzieloną wierzycielowi sumę zalicza się przede wszystkim na koszty postępowania, następnie na odsetki, a w końcu na sumę dłużną. Jeżeli o wysokości udziału należności tej samej kategorii miałaby decydować tylko wysokość należności głównej, niezrozumiałe byłoby uwzględnianie w wydzielonej sumie innych kwot poza tą należnością.

Obliczanie omawianej proporcji tylko według należności głównej powodowałoby w pewnych sytuacjach znaczne trudności. Przykładowo, gdyby suma należności głównych była niższa od należności przeznaczonych do podziału w danej kategorii, czy też gdyby przedmiotem egzekucji były tylko koszty bądź odsetki, to wówczas nie byłoby podstaw do obliczania proporcji (art. 1026 § 1 k.p.c.).

Mając na względzie wyniki wykładni językowej i systemowej, a także celowościowej należało dojść do wniosku, że przy obliczaniu przewidzianego w art. 1026 § 1 k.p.c. stosunku w jakim pozostają do siebie należności wierzycieli wymienionych w art. 1025 § 1 pkt 9 k.p.c. należy uwzględnić należność główną wraz z odsetkami i kosztami postępowania.

Uchwała SN z dnia 20 listopada 2009 r., III CZP 87/09

Standard: 53778 (pełna treść orzeczenia)

Podział sumy uzyskanej w egzekucji unormowany w art. 1025 i 1026 k.p.c. oparty jest na systemie priorytetu i proporcjonalności. W art. 1025 § 1 k.p.c. wymienione zostały w odpowiedniej kolejności wierzytelności uprzywilejowane, które ze względu na ich znaczenie dla ochrony interesu społecznego korzystają z pierwszeństwa w zaspokojeniu przed innymi, natomiast w art. 1026 k.p.c. uregulowano sposób zaspokojenia wierzytelności w sytuacji, w której suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzytelności, mających równe pierwszeństwo w danej kategorii. W takim wypadku wierzytelności tej samej kategorii podlegają zaspokojeniu proporcjonalnie do wysokości każdej z nich, z tym że zasada proporcjonalności podziału nie ma zastosowania do wierzytelności hipotecznych i zastawników, którzy korzystają z pierwszeństwa ustanowionego dla ograniczonych praw rzeczowych (art. 249 § 1 k.c.).

Spośród uprzywilejowanych wierzytelności zaspokojeniu podlegają w pierwszej kolejności koszty egzekucyjne, w drugiej – należności alimentacyjne, w trzeciej – należności za pracę za okres trzech miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika, w czwartej – należności wynikające z wierzytelności zabezpieczonych hipoteką morską, w piątej – należności zabezpieczone hipotecznie lub zastawem rejestrowym albo zabezpieczone przez wpisanie do innego rejestru, a w szóstej – należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej.

Uchwała SN z dnia 29 kwietnia 2008 r., III CZP 28/08

Standard: 22454 (pełna treść orzeczenia)