Swoboda legislacyjna - nowelizacja na niekorzyść obywatela

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że ustawodawca ma znaczny margines swobody stanowienia prawa. Nowelizacja przepisów, nawet gdy pogarsza sytuację obywatela, nie przesądza automatycznie o naruszeniu konstytucyjnej zasady sprawiedliwości. Z zasady sprawiedliwości nie wynika, że każdy może oczekiwać, iż sposób unormowania jego praw nie zmieni się na niekorzyść. Dlatego nie można wyciągać żadnych wniosków dla oceny konstytucyjności przepisu k.p.c. z faktu, że niegdyś przepis ten był ujęty w inny sposób, przyznając ochronę interesom obecnie tej ochrony na tle tegoż przepisu pozbawionym. Ostatecznie ocena przyjętego w k.p.c. rozwiązania zależy od treści zmian dokonanych przez prawodawcę, od sposobu ich wprowadzenia, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności oraz konstytucyjnego systemu wartości. Ani sam fakt zmniejszenia ochrony w ustawodawstwie zwykłym nie daje podstaw do uznania zmiany za niekonstytucyjną, ani nie można uznać, że istnieje podstawa do oczekiwania, iż ustawodawca ukształtuje jakąś sytuację w sposób korzystny dla osoby aspirującej do takiej korzyści. Dzieje się tak nawet wówczas, gdy za zmianą przemawiają wprawdzie względy pragmatyczne lub aksjologiczne, lecz gdy jednocześnie nie jest to aksjologia konstytucyjna, znajdująca wyraz w istnieniu wartości, interesów, praw i wolności chronionych konstytucyjnie.

Wyrok TK z dnia 27 maja 2008 r., P 59/07, OTK-A 2008/4/64, Dz.U.2008/96/622

Standard: 3379 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał Konstytucyjny potwierdza swoje stanowisko, iż prawodawca może nowelizować prawo, także na niekorzyść obywateli czy podmiotów gospodarczych, jeżeli odbywa się to w zgodzie z konstytucją. Zarazem jednak swoboda prawodawcy w kształtowaniu materialnych treści nowych uregulowań jest w swoisty sposób "równoważona" obowiązkiem szanowania proceduralnych aspektów zasady demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności szanowania "zasad przyzwoitej legislacji". Zasady te wymagają m.in., by przy stanowieniu nowych unormowań przyjmowane były regulacje przejściowe, uwzględniające ochronę tzw. interesów w toku (wyrok z 5 stycznia 1999 r., K. 27/98, OTK ZU Nr 1/1999, s. 7-8). "W demokratycznym państwie prawnym stanowienie i stosowanie prawa nie może być pułapką dla obywatela, a obywatel powinien mieć możliwość układania swoich spraw w zaufaniu, iż nie naraża się na niekorzystne skutki swoich działań i decyzji, niemożliwe do przewidzenia w chwili podejmowania tych decyzji i działań (orzeczenie z 3 grudnia 1996 r., K. 25/95, OTK ZU Nr 6/1996, s. 501).

Wyrok TK z dnia 10 kwietnia 2001 r., U 7/00, OTK 2001/3/56, Dz.U.2001/36/422

Standard: 3380 (pełna treść orzeczenia)