Nienależność świadczenia wynikająca z braku zobowiązania tego, kto świadczył (conditio indebiti - art. 410 § 2 k.c.)

Brak podstawy prawnej świadczenia, to przypadek świadczenia w części przekraczającej istniejące zobowiązanie. Chodzi o świadczenie w błędnym przekonaniu, że istnieje zobowiązanie wobec osoby, na rzecz której świadczenie spełniono, mimo iż w rzeczywistości zobowiązanie w chwili dokonania świadczenia nie istniało.

Przypadek uregulowania zawyżonych opłat jest w piśmiennictwie traktowany jako conditio indebiti. Świadczenie jest tu wyższe niż powinno być na gruncie istniejącego stosunku

Wyrok SA w Warszawie z dnia 3 października 2019 r., VII AGa 1623/18

Standard: 66652 (pełna treść orzeczenia)

Najbardziej typowym przypadkiem nienależnego świadczenia jest spełnienie świadczenia przy braku do tego zobowiązania. Przesłankami dla tego przypadku jest (i) spełnienie świadczenia, (ii) nieistnienie zobowiązania w chwili dokonania świadczenia i (iii) błędne mniemanie świadczącego o istnieniu tego zobowiązania.

Okoliczność, gdy świadczenie nie ma podstawy w postaci istniejącego zobowiązania wiąże się z faktem wygaśnięcia zobowiązania przed spełnieniem świadczenia. Wskutek oświadczenia o potrąceniu doszło do wygaśnięcia zobowiązania, czego nie uwzględniał wyrok prawomocny stanowiący podstawę dla wyegzekwowania świadczenia. W sensie materialnym zobowiązanie zostało już wcześniej wykonane i spełniający nie był zobowiązany do świadczenia, albowiem już raz zapłacił. Tylko w sensie formalnym o zobowiązaniu i uprawnieniu otrzymania świadczenia stanowił wyrok prawomocny.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powstały przypadek należy kwalifikować jako spełnienie nienależnego świadczenia ze względu na nieistnienie zobowiązania (conditio indebiti). Mimo, że taka kwalifikacja może rodzić wątpliwości ze względu na brak woli dłużnika w przesunięciu majątkowym z masy majątkowej dłużnika do masy majątkowej wierzyciela a przez to stan taki nie jest wynikiem świadczenia. Po drugie, ugruntowanym poglądom, że świadczenie spełnione na podstawie prawomocnego wyroku jest świadczeniem należnym.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 25 września 2019 r., VII AGa 1547/18

Standard: 66654 (pełna treść orzeczenia)