Zwrot świadczenia spełnionego na podstawie wykonalnego, ale nieprawomocnego orzeczenia

Uzyskanie korzyści na podstawie nieprawomocnego wyroku stwarza powinność liczenia się z obowiązkiem zwrotu korzyści (por. wyroki SN: z dnia 23 czerwca 2005 r., II PK 288/04 oraz z dnia 4 kwietnia 2008 r., I PK 247/07). Powinność tę usuwa prawomocność orzeczenia (por. wyroki SN: z dnia 16 listopada 1977 r., I PRN 146/77 oraz wyrok SN z dnia 25 stycznia 1971 r., I CR 552/70 i wyrok SN II PK 251/16).

W wyroku II PK 288/04, w którym bezpodstawne wzbogacenie nastąpiło w wyniku nieprawomocnego (wówczas) wyroku sądu drugiej instancji (obecnie, od 2 czerwca 2005 r. - od czasu zmian wprowadzonych ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 9 - wyrok Sądu drugiej instancji ma przymiot prawomocności – art. 398[1] § 1 k.p.c.), wyjaśniono, że po uzyskaniu świadczenia na podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego orzeczenia sądu drugiej instancji powódka powinna przewidywać (spodziewać się) jego zmiany w wyniku wniesionej przez pracodawcę kasacji, co wynika przede wszystkim z zasad procesowych dotyczących, z jednej strony, uzyskiwania cechy wykonalności przez orzeczenie nieprawomocne (art. 388 § 1 k.p.c.), a z drugiej, przysługiwania prawa do zaskarżenia takiego orzeczenia kasacją, która jest dewolutywnym środkiem odwoławczym (por. art. 392 i art. 393[13] § 1 k.p.c.). Pozwana, przyjmując świadczenie oparte na nieprawomocnym wyroku, powinna się liczyć z obowiązkiem zwrotu świadczenia w razie uchylenia tego wyroku w dalszym toku sprawy, akcentując przy tym (także) korzystanie przez nią z zastępstwa prawnego.

Wyrok SN z dnia 28 listopada 2023 r., III PSKP 20/23

Standard: 79647 (pełna treść orzeczenia)

W orzecznictwie Sądu Najwyższego w tej kwestii nie ma żadnej rozbieżności. Po pierwsze, nie ma wątpliwości, że uzyskanie korzyści na podstawie nieprawomocnego, lecz wykonalnego orzeczenia sądu drugiej instancji stwarza powinność liczenia się z obowiązkiem zwrotu, a dopiero prawomocność orzeczenia usuwa tę powinność. W rezultacie - co do zasady - strona, która uzyskała korzyść majątkową na podstawie prawomocnego wyroku nie musi wykazać (udowadniać), że zachodzi sytuacja braku powinności liczenia się z obowiązkiem zwrotu do czasu dowiedzenia się o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania,

Postanowienie SN z dnia 24 marca 2022 r., II PSK 294/21

Standard: 79641 (pełna treść orzeczenia)