Dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania (art. 399 k.p.c.)

Zgodnie z generalną zasadą wynikającą z przepisów postępowania cywilnego odnoszących się do skargi o wznowienie postępowania skarga taka przysługuje tylko od prawomocnych orzeczeń co do istoty sprawy (zob. np. uchwałę SN z 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06; postanowienia SN: z 9 kwietnia 2015 r., II CZ 3/15; z 22 lutego 2023 r., III PUO 12/22). Wyjątek statuuje art. 399 § 2 k.p.c., który przewiduje, że na podstawie określonej w art. 401[1] k.p.c. postępowanie może być wznowione także w razie jego zakończenia postanowieniem. Oznacza to, że skarga o wznowienie postępowania może być wniesiona także w przypadku, gdy zakończono je prawomocnym postanowieniem, tj. orzeczeniem, które nie rozstrzyga w procesie co do istoty, ale tylko wtedy, kiedy skarżący opiera skargę na twierdzeniu, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane na podstawie aktu normatywnego, co do którego Trybunał Konstytucyjny orzekł o jego niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (zob. postanowienia SN: z 26 stycznia 2018 r., II CZ 99/17; z 22 lutego 2023 r., III PUO 12/22).

Art. 399 § 2 k.p.c. dotyczy tylko wypadków zakończenia prawomocnym postanowieniem postępowania w sprawie, a nie jakiegokolwiek postępowania. Chodzi o merytoryczne postępowanie zakończone postanowieniem, np. postanowieniem o odrzuceniu pozwu, umorzeniu postępowania lub odrzuceniu apelacji (zob. uchwałę SN z 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06).

Postanowienie SN z dnia 18 października 2024 r., I CSK 1297/24

Standard: 83337 (pełna treść orzeczenia)

Art. 399 § 1 k.p.c., regulując możliwość wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, daje wyraz ogólnej zasadzie, że skarga o wznowienie przysługuje tylko od prawomocnych orzeczeń co do istoty sprawy (por. zob. uz. uchwały SN z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06, postanowienie SN z dnia 9 kwietnia 2015 r., II CZ 3/15). W procesie takimi orzeczeniami są prawomocne wyroki i prawomocne nakazy zapłaty (art. 3532 k.p.c.).

Wyjątek w rozważanym zakresie statuuje art. 399 § 2 k.p.c. Przewiduje on, że na podstawie określonej w art. 4011 k.p.c., postępowanie może być wznowione także w razie jego zakończenia postanowieniem. Oznacza to, że skarga o wznowienie postępowania może być wniesiona także w przypadku, gdy zakończono je prawomocnym postanowieniem, tj. orzeczeniem, które nie rozstrzyga w procesie co do istoty - ale tylko wtedy, kiedy skarżący opiera skargę na twierdzeniu, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane na podstawie aktu normatywnego, co do którego Trybunał Konstytucyjny orzekł o jego niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W tym wypadku skargę o wznowienie można wnieść także od postanowienia o odrzuceniu pozwu. – (tak postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2018 r., II CZ 99/17).

Skarga o wznowienie postępowania podlega zatem badaniu przez sąd najpierw co do jej dopuszczalności, a następnie w zakresie istnienia podstaw do wznowienia postępowania. O dopuszczalności skargi decyduje charakter orzeczenia, którego skarga dotyczy. Poza wyjątkiem wynikającym z art. 399 § 2 k.p.c., skarga o wznowienie postępowania przysługuje od prawomocnych orzeczeń o charakterze merytorycznym, rozstrzygających o przedmiocie (istocie sprawy).

W związku z powyższym, wznowienie postępowania może dotyczyć - co do zasady - postępowań zakończonych prawomocnym wyrokiem sądu (wydanym w postępowaniu procesowym) lub postanowieniem co do istoty sprawy (wydanym w postępowaniu nieprocesowym). Skarga o wznowienie postępowania nie może zatem dotyczyć orzeczeń kończących postępowanie w sprawie - w tym postanowień - które nie są wyrokami (postanowieniami rozstrzygającymi co do istoty sprawy). Jedynie w sytuacji określonej w art. 401[1] k.p.c., a więc gdy skarżący opiera skargę na twierdzeniu, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane na podstawie aktu normatywnego, co do którego Trybunał Konstytucyjny orzekł o jego niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, skargę o wznowienie postępowania można wnieść także od postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania

Postanowienie SN z dnia 22 lutego 2023 r., III PUO 12/22

Standard: 83338 (pełna treść orzeczenia)