Funkcja kontrolna Sejmu (art. 95 ust. 2 konstytucji)

Sejm, wykonując swoje funkcje kontrolne na podstawie art. 95 ust. 2 Konstytucji, ma swobodę tworzenia komisji śledczych do badania określonych spraw zaistniałych w określonym w uchwale okresie. Badanie śledcze zawsze dotyczy zdarzeń przeszłych. Przedmiotem śledztwa sejmowego mogą być podlegające kontroli sejmowej zdarzenia z okresu działania przeszłej bądź aktualnie funkcjonującej Rady Ministrów.

Z art. 95 ust. 2 Konstytucji nie wynika ograniczenie funkcji kontrolnej Sejmu do rządu aktualnie urzędującego. Funkcję kontrolną Sejmu pojmować należy bowiem szeroko.

Wyrok TK z dnia 26 listopada 2008 r., U 1/08

Standard: 33970 (pełna treść orzeczenia)

W ramach art. 95 ust. 2 Konstytucji kontrolą Sejmu objęta jest nie tylko Rada Ministrów, ale również wszystkie pozostałe centralne organy i agencje administracji rządowej. Jak wskazuje L. Garlicki, użyte w tym przepisie określenie "Rada Ministrów" należy rozumieć "jako zbiorcze określenie wszystkich organów i instytucji składających się na system organizacyjny podporządkowany RM i przez nią kierowany" (tenże, uwaga 7 do art. 95 [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. I, Warszawa 1999).

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Nad jego działalnością nadzór sprawuje Prezes Rady Ministrów. Z kolei w myśl art. 24 ust. 6 wspomnianej ustawy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów pomaga Prezesowi UOKiK wykonywać jego zadania. Również Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (dalej: KPWiG) była - do dnia uchylenia art. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. Nr 183, poz. 1537 ze zm.) przez art. 62 pkt 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym - wyposażonym w znaczny stopień niezależności wobec innych organów państwowych centralnym kolegialnym organem administracji rządowej. Nadzór nad KPWiG sprawował minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że wobec osób występujących w imieniu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dawniej Urzędu Antymonopolowego), Ministerstwa Skarbu Państwa i Ministerstwa Finansów oraz Komisji Papierów Wartościowych i Giełd istnieje możliwość stosowania mechanizmów kontroli sejmowej, w tym w ramach działalności komisji śledczej. Nie można jednak in abstracto definitywnie wykluczyć, że w konkretnych sytuacjach nie wystąpi wątpliwość, w jakim zakresie komisja śledcza miałaby objąć zakresem swego badania te obszary działania omawianych instytucji (szczególnie UOKiK), które łączą się z realizacją ich ustawowo i traktatowo unormowanych funkcji kontrolowanych przez niezawisłe sądy.

Wyrok TK z dnia 22 września 2006 r., U 4/06, OTK-A 2006/8/109, M.P.2006/66/680

Standard: 3355 (pełna treść orzeczenia)

Kontrola nad działalnością organów państwa obejmuje wszelkie działania związane z badaniem oraz analizą stanów faktycznych i ich przyrównywaniem (subsumpcją) do stanu idealnego, pożądanego, czy też zgodnego z prawem. Na tym tle sejmowa kontrola działalności Rady Ministrów przejawia się w możliwości pozyskiwania wiedzy o stanie faktycznym oraz dokonania oceny podjętych działań, prowadzącej przede wszystkim do wyegzekwowania odpowiedzialności politycznej (rzadziej prawnej).

Istotnie - zgodnie z art. 95 ust. 2 Konstytucji - kontrolę nad działalnością Rady Ministrów sprawuje Sejm. Dopuszczalna jest ona jedynie w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw. Tym samym dostępne Sejmowi instrumentarium kontrolne jest ściśle określone. Obejmuje ono przede wszystkim instytucję wotum nieufności (art. 158 i art. 159 Konstytucji), możliwość powołania sejmowej komisji śledczej (art. 111 Konstytucji), interpelacje i zapytania poselskie (art. 115 ust. 1 Konstytucji), pytania w sprawach bieżących (art. 115 ust. 2 Konstytucji), wreszcie prawo oceny wykonania ustawy budżetowej i udzielenia (albo nieudzielenia) absolutorium (art. 226 Konstytucji). Za szczególny środek kontroli uznaje się niekiedy uprawnienie Sejmu do stawiania najwyższych urzędników państwowych przed Trybunałem Stanu.

Wyrok TK z dnia 12 stycznia 2005 r., K 24/04, OTK-A 2005/1/3, Dz.U.2005/11/89

Standard: 3356 (pełna treść orzeczenia)