Wartość przedmiotu zaskarżenia

Wartość przedmiotu zaskarżenia, która nie została sprawdzona i zmodyfikowana przez sąd z urzędu bądź na zarzut pozwanego na podstawie art. 25 § 1 i 2 k.p.c., ulega utrwaleniu i wiąże w dalszym toku postępowania (por. orzeczenia SN z dnia 10 lutego 1937 r., C.II.2438/36, z dnia 13 marca 1937 r., C.II. 73/37 i postanowienia SN z dnia 17 lipca 1997 r., III CKN 135/97, z dnia 8 grudnia 2000 r., I CZ 115/00, z dnia 20 października 2008 r., I PZ 26/08, z dnia 23 września 2010, III CZ 35/10, z dnia 27 lipca 2018 r., V CZ 46/18, z dnia 17 stycznia 2020 r., II CZ 72/19 i z dnia 23 czerwca 2022 r., III CZ 47/22). Na przeszkodzie temu rozwiązaniu nie stoi ryzyko petryfikacji wartości przedmiotu sporu odbiegającej od rzeczywistej, ekonomicznej wartości roszczenia. Kodeks postępowania cywilnego dopuszcza bowiem przypadki, w których oznaczenie wartości przedmiotu sporu następuje według reguł konwencjonalnych, normatywnych, które odrywają się od ekonomicznej wartości dochodzonego roszczenia. Bliższa analiza odstępstw od tej zasady w wypadku, w którym oznaczenie wartości przedmiotu sporu nastąpiłoby wbrew jednoznacznym normatywnym regułom (por. np. art. 20 i 21 k.p.c.), co nie zostałoby dostrzeżone z urzędu przez sąd ani zakwestionowane przez pozwanego, nie była konieczna w okolicznościach sprawy rozstrzygniętej zaskarżonym wyrokiem.

Stabilizacja wartości przedmiotu sporu pociąga za sobą daleko idące skutki. Pozwany, nie kwestionując podanej przez powoda wartości przedmiotu sporu przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, powinien się liczyć z tym, że wykładnikiem stosowania przepisów odwołujących się do wartości przedmiotu sporu może okazać się kwota wskazana przez powoda, będąca wynikiem przyjętej przezeń metody bądź szacunku, którą pozwany implicite zaakceptował. Podobnie powód, określając wartość przedmiotu sporu, musi brać pod uwagę, że wartość ta, w braku ingerencji sądu przed doręczeniem pozwu, względnie – po doręczeniu pozwu – zarzutów ze strony pozwanego, stanowić będzie wyznacznik stosowania przepisów odwołujących się do tej kategorii. Dotyczy to nie tylko wymiaru opłat sądowych (por. art. 13 u.k.s.c.) i określenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego (por. § 2 i n. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, jedn. tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1935 oraz § 2 i n. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, jedn. tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1964), lecz także dopuszczalności skargi kasacyjnej, jeżeli zależy ona od wartości przedmiotu sporu (art. 3982 § 2 k.p.c.) i innych przypadków, w których ustawa odwołuje się do wartości przedmiotu sporu (por. np. art. 87[2] § 2 k.p.c., art. 1119 k.p.c.).

Zmiana wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) na dalszych etapach postępowania może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach, związanych ze zmianą przedmiotu procesu z inicjatywy powoda (art. 193, art. 203 k.p.c.), względnie wyjściem przez sąd poza granice żądania lub zaniechaniem orzeczenia o całości żądania. Z zastrzeżeniem tych sytuacji, wartość przedmiotu zaskarżenia w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym nie może być wyższa od wartości przedmiotu sporu utrwalonej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, na co zwraca się konsekwentnie uwagę w judykaturze (por. np. orz. SN z dnia 29 sierpnia 1934 r., C.II. 1223/34 oraz z dnia 15 lutego 1935 r., C.II. 2515/34 i postanowienia SN z dnia 19 czerwca 1997 r., III CZ 25/97, z dnia 19 stycznia 2006 r., IV CZ 3/06, z dnia 11 marca 2010 r., IV CZ 9/10, z dnia 14 maja 2010 r., II CSK 561/09, z dnia 23 września 2010 r., III CZ 35/10, z dnia 22 października 2010 r., V CSK 160/10, z dnia 8 sierpnia 2012 r., III CZ 56/12, z dnia 19 listopada 2015 r., IV CZ 52/15, z dnia 24 listopada 2016 r., III CZ 46/16, z dnia 22 czerwca 2018 r., II CZ 30/18 oraz z dnia 28 lipca 2023 r., I CSK 3851/22). Rozwiązanie to odpowiada również zasadzie lojalności procesowej, zważywszy, że ustabilizowana wartość przedmiotu sporu może stanowić miarodajną podstawę prognozy obciążeń kosztowych mogących wiązać się z tokiem postępowania i jego wynikiem, a także dopuszczalnością w sprawie skargi kasacyjnej i związanymi z tym konsekwencjami.

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2024 r., II CSKP 1435/22

Standard: 83356 (pełna treść orzeczenia)

Wartość przedmiotu zaskarżenia sprowadza się do wartości konkretnego interesu (roszczenia, żądania) lub składnika majątkowego objętego zaskarżeniem.

Postanowienie SN z dnia 25 września 2017 r., IV CSK 108/17

Standard: 30419 (pełna treść orzeczenia)

Wymaganie wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia w piśmie procesowym obejmującym środek zaskarżenia jest przesłanką formalną tego pisma; dotyczy to także apelacji. Ocena, czy jest to wymaganie, którego niespełnienie powoduje niemożność nadania apelacji prawidłowego biegu w rozumieniu art. 130 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i powoduje konieczność wezwania strony do uzupełnienia apelacji pod rygorem jej odrzucenia wiąże się w znacznym stopniu z określeniem funkcji wymagania wskazania w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia.

Określenie wartości przedmiotu sporu i wartości przedmiotu zaskarżenia może spełniać kilka funkcji. W odniesieniu do wartości przedmiotu sporu chodzi o możliwość stwierdzenia właściwości rzeczowej (art. 17 pkt 4 k.p.c.), a w odniesieniu do wartości przedmiotu zaskarżenia - dopuszczalności skargi kasacyjnej (art. 398[2] § 1 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 14 stycznia 2015 r., I CZ 100/14

Standard: 15401 (pełna treść orzeczenia)