Przeprowadzenie działu spadku przed zniesieniem współwłasności (art. 689 k.p.c.)

Z art. 689 k.p.c., dopuszczającego możliwość połączenia w jednym postępowaniu działu spadku i zniesienia współwłasności, nie wynika, aby dział spadku nie mógł być przeprowadzony przed zniesieniem współwłasności rzeczy w wypadku, gdy w skład spadku wchodzi tylko ułamkowy udział spadkodawcy we współwłasności tych rzeczy. Przeszkody ku temu nie można również dopatrzeć się w treści art. 684 k.p.c., według którego sąd spadku (art. 628 k.p.c.) w postępowaniu działowym ustala skład i wartość spadku.

Jeżeli udział spadkodawcy w poszczególnych rzeczach jest ściśle określony (a tak jest przy współwłasności w częściach ułamkowych), to nie zachodzą trudności w ustaleniu wartości należących do spadku udziałów w takich rzeczach. Ani przepisy prawa materialnego (art. 1038-1044 k.c.), ani też przepisy postępowania (art. 680-689 k.p.c.) nie stanowią przeszkody do wydzielenia spadkobiercy schedy spadkowej w ten sposób, że na poczet tej schedy zostanie mu przyznany ułamkowy udział, jaki przysługiwał spadkodawcy w określonej rzeczy, bądź też przeszkody do przyznania takiego udziału kilku spadkobiercom na współwłasność w warunkach określonych w art. 1044 k.c.

Nic innego w tej materii nie wynika również z przepisów szczególnych art. 1070-1080 k.c. Wprawdzie bowiem wymienione przepisy szczególne mówią o dziedziczeniu (art. 1059 i n. k.c.) i o dziale (art. 1070 i n. k.c.) gospodarstwa rolnego, jednakże z wykładni tych przepisów wynika, że obejmują one nie tylko gospodarstwo rolne w całości, lecz również udział spadkodawcy we współwłasności takiego gospodarstwa.

Dodać wypada, że w rozdziale VIII wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne z dnia 15 grudnia 1969 r. III CZP 12/69 Sąd Najwyższy, wspominając o możliwości przeprowadzenia odrębnych postanowień w przedmiocie zniesienia współwłasności i w przedmiocie działu spadku, nie zamieścił zastrzeżenia uzależniającego przeprowadzenie działu spadku obejmującego udział we współwłasności gospodarstwa rolnego od uprzedniego zniesienia współwłasności nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa.

Rozważania te prowadzą do wniosku, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym brak jest uzasadnionej podstawy do uzależnienia dopuszczalności działu spadku, w którego skład wchodzą rzeczy będące przedmiotem współwłasności spadkodawcy w częściach ułamkowych, od uprzedniego zniesienia współwłasności, aczkolwiek łączne rozpoznanie tych spraw, likwidujące całokształt stosunków wynikających z współwłasności i z dziedziczenia, niewątpliwie jest celowe.

Uchwała SN z dnia 2 marca 1972 r., III CZP 100/71

Standard: 30392 (pełna treść orzeczenia)