Hipoteka przymusowa na podstawie decyzji administracyjnej (art. 110 pkt 3 u.k.w.h.)

Zgodnie z art. 110 pkt 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz.U. z 2016, poz. 790 ze zm.) - dalej jako: u.k.w.h., który w relewantnym zakresie nie uległ zmianie, hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie decyzji administracyjnej, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna.

W myśl art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2016, poz. 963 ze zm.) - dalej jako u.s.u.s.:, który w relewantnym zakresie także nie uległ zmianie, wystawione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokumenty stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Zakładowi przysługuje, dla zabezpieczenia należności z tytułu składek, hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek, o odpowiedzialności osoby trzeciej (ust. 3).

 Przedmiotem hipoteki przymusowej może być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka (ust. 3a), użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego lub udział w tym prawie (ust. 3b pkt 1). Mimo pominięcia w ust. 3b pkt 1 praw współużytkowania wieczystego i współwłasności stanowiących składniki majątku wspólnego dopuszczalność obciążenia ich hipoteką nie budzi wątpliwości. Do hipoteki przymusowej określonej w ust. 3a i 3b stosuje się odpowiednio przepisy o hipotece na nieruchomości (ust. 3c), a do hipoteki, o której mowa w ust. 3-3c, z uwzględnieniem ust. 5, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, dotyczące hipoteki przymusowej (ust. 4).

Do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie m.in. ich poboru, egzekucji, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne (art. 32). Do należności z tytułu składek odpowiednio stosuje się oznaczone przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej jako: o.p.), w tym art. 26 i art. 29 § 1 i 2, które stwierdzają, że podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Hipoteka przymusowa, której podstawę wpisu stanowi tytuł wymieniony w art. 110 pkt 3 u.k.w.h., zabezpieczają wierzytelności, których istnienie jedynie uprawdopodobniono w chwili wydania tych tytułów, a nie stwierdzono ich istnienia, jak ma to miejsce w odniesieniu do wierzytelności objętych tytułami wykonawczymi. Cel postanowienia zabezpieczającego, ograniczenie jego funkcji do ochrony konkretnego, określonego procesowo, zobowiązania, uzależnienie od treści ostatecznych rozstrzygnięć zapadłych w sprawie, w której udzielono zabezpieczenia uzasadniają ścisłe powiązanie hipoteki przymusowej z postanowieniem zabezpieczającym stanowiącym podstawę jej wpisu.

Postanowienie SN z dnia 16 września 2016 r., IV CSK 781/15

Standard: 30286 (pełna treść orzeczenia)

Dowód doręczenia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o określeniu wysokości należności z tytułu składek, o odpowiedzialności osoby trzeciej lub o odpowiedzialności następcy prawnego (art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.) może być podstawą ustanowienia i wpisu hipoteki przymusowej tylko wtedy, gdy w sposób niewątpliwy wskazuje, że doręczenie zostało dokonane prawidłowo.

Artykuł 26 ust. 3 u.s.u.s. jest przepisem szczególnym, stanowiącym odstępstwo od ogólnych zasad dokonywania wpisów w księdze wieczystej. Zgodnie z jego brzmieniem, do zabezpieczenia należności z tytułu składek Zakładowi przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika, a podstawę jej ustanowienia stanowi doręczona decyzja o określeniu wysokości składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych występując z wnioskiem o wpis hipoteki na tej podstawie, dołącza nieostateczną decyzję o określeniu wysokości składek i dowód jej doręczenia zobowiązanemu i tak też postąpił w rozpoznawanej sprawie. Praktyka ta odpowiada wyrażonemu w literaturze poglądowi, że wymienione dokumenty należy dołączyć do wniosku i stanowią one podstawę wpisu, a sąd bada jedynie ich treść i formę. Zarówno więc decyzja, jak i dowód jej doręczenia podlegają w tym postępowaniu badaniu, także pod tym kątem, czy stanowią podstawę wpisu.

Wymieniona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma być zatem doręczona zgodnie z art. 39 i n. k.p.a. Wprawdzie na podstawie art. 83 ust. 2 u.s.u.s. od decyzji Zakładu wymierzającej składki przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego, niemniej z wykładni językowej, a zwłaszcza systemowej tego przepisu wynika, że przepisy postępowania cywilnego mają zastosowanie do rozpoznania środka odwoławczego od tej decyzji po przekazaniu sprawy do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Wobec tego, że to organ administracyjny doręcza tę decyzję, to niewątpliwie mają do niego zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, według których ocenia się, czy i kiedy decyzja została doręczona adresatowi.

Jeżeli więc dowód doręczenia nie potwierdza spełnienia wymagań, to brak podstawy do dokonania wpisu, gdyż nie można przyjąć, że zostało dokonane skuteczne doręczenie decyzji.

Postanowienie SN z dnia 13 marca 2014 r., I CSK 289/13

Standard: 30293 (pełna treść orzeczenia)