Zwrot kosztów pozwanemu, który uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu (art. 101 k.p.c.)

Treści art. 101 k.p.c. zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu. Jak wskazuje się w doktrynie, przepis ten jest wyjątkiem od zasady obciążania kosztami stosownie do odpowiedzialności za wynik sprawy; premiuje lojalne zachowanie się pozwanego (dłużnika) i chroni go przed szykanami wierzyciela, wytaczającego zbędne procesy.

W niniejszej sprawie powoda trudno jednak uznać za wytaczającego proces zbędnie czy dla szykany, mimo zatem uznania powództwa przez pozwaną przy pierwszej czynności (w odpowiedzi na pozew i na rozprawie) dała powód do wytoczenia sprawy. Wyrok w sprawie ze skargi pauliańskiej ma charakter konstytutywny, wobec czego powód nie może uzyskać ochrony w inny sposób niż tylko przez wniesienie pozwu. Powód nie miał żadnych pozaprocesowych środków prawnych, aby doprowadzić do możliwości zaspokojenia się z prawa objętego pozwem. Także z uwagi na charakter wniesionego powództwa (skarga pauliańska) nie wymaga się wcześniejszego wezwania osoby trzeciej do zapłaty, albowiem istotą skargi pauliańskiej jest żądanie ubezskutecznienia w stosunku do wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią, celem zaś skargi pauliańskiej jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się z majątku osoby trzeciej w zakresie, w jakim byłoby to skuteczne w stosunku do dłużnika, gdyby ten nie pozbył się swego majątku lub nie zrezygnował z jego powiększenia.

Pozwana zatem dała powód do wytoczenia powództwa, jego przyczyną było zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, umowy o podział majątku wspólnego oraz umowy darowizny w warunkach pozwalających uznać je za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela.

Z tego też względu wniosek pozwanej o zastosowanie w sprawie art. 101 k.p.c. nie mógł być uwzględniony.

Postanowienie SA w Rzeszowie z dnia 8 stycznia 2016 r., I ACz 929/15

Standard: 73304 (pełna treść orzeczenia)

Problematyka obciążenia powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego, w trybie art. 101 k.p.c. należy do budzących w praktyce sądowej pewne kontrowersje, jako oparta w szczególności na ocennej przesłance „niedania powodu do wytoczenia powództwa".

Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy postępowanie i postawa pozwanego uzasadniają racjonalny wniosek, że powód uzyskałby zaspokojenie swego żądania bez wytoczenia powództwa. Może to mieć miejsce zwłaszcza wtedy, gdy powód w ogóle nie wezwał pozwanego do dobrowolnego uczynienia zadość jego roszczeniu bądź pozwany zadeklarował dobrowolne go spełnienie, a powództwo miało charakter „pochopny". 

Pozwany daje powód do skierowania sprawy na drogę sądową, gdy mimo wezwania nie realizuje swego obowiązku. Orzecznictwo z taką sytuacją zrównuje również przypadki gołosłownej deklaracji wykonania tego obowiązku w przyszłości, jeżeli faktyczna jego realizacja w rzeczywistości nie następuje.

Nie wyczerpuje hipotezy art. 101 k.p.c. przypadek jedynie częściowego uznania powództwa i uczynienia zadość żądaniu powoda jedynie w tym, ograniczonym zakresie.

Deklaracja pozwanego o uznaniu żądania pozwu pozostaje gołosłowna i nie daje podstaw do zastosowania wyjątku od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jak trafnie wskazuje się w orzecznictwie samo oświadczenie pozwanego o uznaniu roszczeń bez jednoczesnej zapłaty lub zaoferowania sumy dłużnej oraz uiszczenie należności dopiero po wyroku nie czyni zadość wymaganiom art. 101 k.p.c. i nie uzasadnia przyznania mu zwrotu kosztów procesu

Wyrok w Warszawie z dnia 21 października 2015 r., I ACa 176/15

Standard: 73299 (pełna treść orzeczenia)