Rozpoznawanie spraw w kolejności wpływu przed TK

Moment rozpoznania wniosku, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji, nie jest obojętny z punktu widzenia ochrony praworządności i stabilności stosunków prawnych (będącej składową zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, wywodzonej z zasady demokratycznego państwa prawnego). Im jest wcześniejszy, tym łatwiejsze jest uniknięcie lub zminimalizowanie niekorzystnych następstw niekonstytucyjności nawiązanych stosunków prawnych. W dotychczasowym orzecznictwie konstytucyjnym związek rozpoznania poza kolejnością wpływu spraw inicjowanych wnioskami z ochroną stabilności stosunków prawnych ujawnił się m.in. w wypadku kontroli przepisów ustaw czasowo ograniczających prawa i wolności z uwagi na realizację interesu publicznego (np. wywłaszczenie pod budowę dróg publicznych), ustaw incydentalnych, których regulacje odnosiły się do jednorazowego rozwiązania problemu społecznego (np. spłata niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych), ustaw kształtujących z mocy prawa sytuację podmiotów prawa prywatnego (np. wywłaszczenie ex lege). Okoliczności te nie zostały uwzględnione w art. 38 ustawy o TK z 2016 r.

Trybunał podtrzymuje wyrażony w swoim wcześniejszym orzecznictwie pogląd, że "wprowadzenie (...) wymogu wyznaczania terminów rozpraw (...), na których są rozpoznawane wnioski, według kolejności wpływu spraw oznacza uzależnienie tempa rozpatrywania sprawy przez Trybunał od okoliczności, które ze sprawą tą nie pozostają w żadnym racjonalnym związku. Rozwiązanie to zakłada również, że wszystkie sprawy wpływające do Trybunału są porównywalne i potrzebują takiego samego czasu na ich rozpoznanie. Tymczasem czas potrzebny na rozpatrzenie sprawy nie jest zależny od liczby innych spraw, które do Trybunału wpłynęły, lecz od specyfiki danej sprawy, w szczególności zaś od liczby zaskarżonych przepisów i stopnia skomplikowania ich treści normatywnej oraz od liczby i złożoności wskazanych wzorców kontroli. Oczywiste jest bowiem, że dokonanie kontroli zgodności z Konstytucją całej ustawy liczącej np. kilkadziesiąt przepisów wymaga więcej czasu niż zbadanie konstytucyjności tylko jednego przepisu takiej ustawy. Następcza kontrola konstytucyjności ustaw - w przeciwieństwie do kontroli prewencyjnej - wymaga od Trybunału często ustalenia praktyki stosowania tej ustawy przez sądy, co dodatkowo wydłuża czas rozpoznania sprawy" (wyrok TK o sygn. K 47/15, cz. III, pkt 5.7.5).

Wyrok TK z dnia 11 sierpnia 2016 r., K 39/16, OTK-A 2016/71

Standard: 3302