Zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia; przywrócenie stanu poprzedniego (art. 415 k.p.c.)

Art. 415 zdanie pierwsze k.p.c. (mający zastosowanie także w postępowaniu kasacyjnym) nie stanowi materialnoprawnej podstawy roszczenia o zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia.

Ocena zasadności roszczenia restytucyjnego powinna być przeprowadzona na podstawie zindywidualizowanej analizy, opartej na wszechstronnym rozważeniu konkretnych okoliczności sprawy.

Regulacje Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące wniosku restytucyjnego mają charakter procesowy i ustanawiają uproszczony sposób dochodzenia tego roszczenia, ale jego podstawę materialnoprawną stanowią przepisy prawa materialnego, w szczególności o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i następne k.c., w tym art. 409 i 410 k.c.). Można więc powiedzieć, że wniosek restytucyjny jest równoważny powództwu o zwrot nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c. (wyroki SN z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 323/12 i z dnia 27 maja 2014 r., II PK 242/13), a jego uwzględnienie tworzy stan osądzenia sprawy o zwrot spełnionego świadczenia (uzasadnienie wyroku z dnia 26 listopada 2013 r., II PK 65/13).

Orzeczenie o zwrocie spełnionego świadczenia może być wydane wyłącznie w wyroku kończącym postępowanie w sprawie (wyrok z dnia 8 października 2010 r., II PK 37/10) i dlatego złożenie przez stronę wniosku restytucyjnego (którego rozpoznanie wymaga zachowania konstytucyjnego standardu postępowania dwuinstancyjnego) uniemożliwia wydanie przez sąd kasacyjny wyroku reformatoryjnego, choćby były spełnione przesłanki z art. 398[16] k.p.c. (wyroki SN z dnia 3 lipca 2013 r., I PK 62/13 oraz z dnia 13 marca 2014 r., I PK 193/13

Wyrok SN z dnia 18 czerwca 2024 r., III PSKP 5/24

Standard: 86053 (pełna treść orzeczenia)

Sposób postępowania sądu w przedmiocie wniosku restytucyjnego (art. 415 k.p.c.).powinien być uzależniony od tego, czy wniosek został sprecyzowany w sposób umożliwiający w ogóle jego rozpoznanie, oraz od stopnia skomplikowania zabiegów procesowych koniecznych do ustalenia zasadności zwrotu spełnionego lub wyegzekwowanego roszczenia albo przywrócenia stanu poprzedniego.

W przypadku gdy strona nie sprecyzuje roszczenia restytucyjnego wnoszonego w formie ustnej sąd powinien pominąć taki wniosek jako w istocie niezłożony. W sytuacji, gdy nie było zasadne uwzględnienie wniosku restytucyjnego, Sąd odwoławczy zasadnie pozostawił go bez rozpoznania, otwierając jednocześnie stronie drogę do wszczęcia odrębnego postępowania sądowego. Oddalenie tego wniosku w podanej sytuacji stwarzałoby niepotrzebne wątpliwości co do powagi rzeczy osądzonej wniosku, jednocześnie przedłużając niepotrzebnie postępowanie sądowe.

Wyrok SN z dnia 29 lutego 2024 r., II CSKP 1145/23

Standard: 88676 (pełna treść orzeczenia)