Organizacje społeczne w postępowaniu przed TK (Amicus curiae)

Trybunał Konstytucyjny dostrzega wagę dialogu, jawności i komunikacji społecznej w rozstrzyganiu sporów konstytucyjnych. Prezentacja poglądu przez organizację sprzyja upowszechnieniu wartości konstytucyjnych i kształtowaniu postaw właściwych dla społeczeństwa obywatelskiego. Organizacje społeczne, których cele statutowe i przedmiot działalności są związane z analizowanym przez Trybunał Konstytucyjny zagadnieniem, mogą sformułować opinię pozwalającą na bardziej wszechstronną ocenę tego zagadnienia i zwiększająca społeczną akceptację rozstrzygnięć Trybunału oraz społeczną kontrolę władzy. Trybunał Konstytucyjny wychodzi z założenia, że inicjowanie i umacnianie dialogu społecznego także w procesie kontroli konstytucyjności prawa utrwala zaufanie społeczne do państwa i do władzy sądowniczej. Nie bez znaczenia jest bowiem fakt, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (art. 190 ust. 1 Konstytucji). Brak dwuinstancyjności postępowania oraz zasada prawdy obiektywnej, jako podstawa postępowania przed TK, uzasadniają uwzględnianie w postępowaniu o kontrolę konstytucyjności ocen przedstawianych przez organizacje społeczne.

Podstawą prawną dopuszczenia organizacji społecznych do udziału w postępowaniu jest art. 19 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK), który zobowiązuje Trybunał do wszechstronnego badania istotnych okoliczności w celu wyjaśnienia sprawy.

Status i funkcja organizacji społecznej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym jest odmienna od statusu "uczestnika postępowania" w rozumieniu art. 52 ustawy o TK. Udział organizacji społecznych w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym nie jest prawem podmiotowym czy obowiązkiem tych organizacji. Ich rola ogranicza się do wypowiedzenia poglądu w sprawie, co jest związane z wiadomościami uzyskanymi przy wykonywaniu działalności statutowej. W analizowanej sprawie Trybunał uznaje, że udział Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, której celem statutowym jest ochrona praw człowieka, jest uzasadniony zarówno koniecznością wnikliwego wyjaśnienia okoliczności sprawy, jak i okolicznością, iż działalność HFPC pozwala jej na zgromadzenie wiedzy i doświadczenia o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości (także w aspekcie porównawczym, w związku z międzynarodową ochroną praw człowieka), warunkach realizacji prawa do sądu i sprawiedliwości proceduralnej.

Wyrok TK z dnia 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK-A 2006/1/2, Dz.U.2006/15/118

Standard: 3300 (pełna treść orzeczenia)