Udzielenie nierzetelnych informacji o gromadzonych i przechowywanych danych osobowych

Naruszenie art. 33 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 3, 5 i 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. Nr 133, poz. 883 ze zm.) przez udzielenie nierzetelnych informacji o gromadzonych i przechowywanych danych osobowych może uzasadniać ochronę przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. , jeżeli doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych.

Prawo do ochrony danych osobowych, rzetelnej informacji o ich gromadzeniu i przetwarzaniu i żądania sprostowania oraz usunięcia danych nieprawdziwych jest konstytucyjnie zagwarantowanym prawem każdego człowieka, chronionym w art. 51 Konstytucji, zamieszczonym w tytule „Wolności i prawa osobiste”. Prawo to wywodzi się bezpośrednio z takich dóbr osobistych, jak godność człowieka oraz prawo do prywatności (por. m.in. wyroki TK z dnia 19 lutego 2002 r., U 3/01 i z dnia 12 listopada 2002 r., SK 40/01). 

Współcześnie, gdy gromadzenie i przetwarzanie danych jest technicznie stosunkowo proste, zachodzi konieczność ochrony człowieka przed niekontrolowanym gromadzeniem i wykorzystywaniem jego danych osobowych, możliwym często bez udziału, a nawet świadomości zainteresowanego.

Z tych przyczyn ustawodawca w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych szczegółowo uregulował kwestie dotyczące gromadzenia, przetwarzania, wykorzystywania i ochrony danych osobowych. Przy wykładni jej przepisów nie można pomijać dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych (Dz.U. UE.L 95. 281.31 ze zm.), w której na wstępie podkreślono, że systemy przetwarzania danych są tworzone po to, aby służyły człowiekowi i muszą one szanować podstawowe prawa i wolności osób fizycznych, a szczególnie prawo do prywatności.

Zgodnie z art. 6 u.o.d.o., za dane osobowe w rozumieniu ustawy uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej, a zatem także dane o jej sytuacji majątkowej, w tym o pobranych i spłacanych kredytach. Strona pozwana jest administratorem danych osobowych, a zatem obowiązana jest stosować przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, a także kierować się ogólną dyrektywą poszanowania podstawowych praw i wolności osób fizycznych oraz, zgodnie z art. 26 u.o.d.o., dokładać szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą.

Obowiązkiem strony pozwanej, wypływającym bezpośrednio z art. 33 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 32 ust. 1 pkt 3, 5 i 6 u.o.d.o. było udzielenie powódce na jej żądanie pełnej, szczegółowej, rzetelnej, wszechstronnej i zrozumiałej dla niej informacji o tym, jakie dane o powódce gromadzi, przetwarza i udostępnia, w jakim celu to czyni i komu przekazuje. Nie ulega wątpliwości, że udzielona w tym przedmiocie informacja z dnia 3 grudnia 2002 r. nie tylko nie odpowiadała tym wymaganiom, lecz przez świadome pominięcie informacji o gromadzeniu i przekazywaniu bankom danych o kredycie spłaconym przez powódkę z opóźnieniem, wprowadzała ją w błąd co do rzeczywistych danych gromadzonych i przekazywanych przez stronę pozwaną na jej temat. Prowadziła więc do dezinformacji i dezorientacji powódki co do jej sytuacji życiowej, w szczególności zdolności kredytowej, a także co do wiadomości, jakie mają na jej temat banki, do których zwróciła się o kredyt, oraz co do przyczyn odmowy jego udzielenia. Powódka, nieświadoma rzeczywistego stanu rzeczy, podejmowała bezskuteczne i skazane na niepowodzenie próby wyjaśnienia w bankach stanu, jaki zaistniał, co mogło stwarzać sytuacje dla niej upokarzające. W świadomości swoich rozmówców uchodziła za niesolidnego dłużnika, nic o tym nie wiedząc, a przeciwnie, mając w wyniku informacji uzyskanej od strony pozwanej pełne podstawy do uznania, że jej solidność w spłacie kredytów nie jest przez nikogo kwestionowana, tym bardziej że rzeczywiście nie zalegała ze spłatą żadnego kredytu. Z powodu nierzetelnej informacji strony pozwanej nie wiedziała, że uzyskała błędną informację o spłaceniu przez powódkę kredytu z opóźnieniem, którą przekazuje innym i nie mogła informacji tej sprostować.

Sytuacja taka nie tylko narusza zagwarantowane konstytucyjnie oraz przepisami ustawy o ochronie danych osobowych prawo każdego człowieka do ochrony jego danych osobowych i rzetelnej informacji, co może spowodować wszczęcie postępowania administracyjnego, zgodnie z art. 8, 22 i 35 u.o.d.o., lecz narusza także dobra osobiste. Chodzi o godność oraz poczucie pewności i bezpieczeństwa, pojmowane jako możliwość zrozumienia własnej sytuacji i pokierowania nią, na podstawie rzetelnej informacji uzyskanej od zobowiązanej instytucji, przy zachowaniu pewności, że takie same informacje uzyskają inne osoby, co pozwala na podjęcie racjonalnych działań zamierzających do załatwienia określonych spraw. Godność człowieka i poczucie jego bezpieczeństwa zostają narażone na szwank, jeżeli w wyniku nierzetelnej informacji, nie może zrozumieć sytuacji, w jakiej się znalazł, ani reakcji innych osób, w wyniku czego podejmuje działania nieadekwatne oraz z góry skazane na niepowodzenie, mając poczucie dezorientacji i nie mogąc zrozumieć przyczyn niepowodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że zachowanie strony pozwanej było bezprawne w rozumieniu art. 23 k.c., gdyż naruszało przepisy Konstytucji oraz ustawy o ochronie danych osobowych. Z pewnością nie uchyla bezprawności powoływana przez stronę pozwaną treść umów zawieranych z bankami (art. 105 ust. 4 Pr.bank.) ani postanowienia uchwalonego regulaminu, na podstawie których tylko bankom udzielała pełnych informacji o sytuacji kredytowej konsumentów, natomiast w tzw. raportach konsumenckich nie ujawniała posiadanych informacji o kredytach niespłaconych w terminie ani o przekazywaniu ich bankom. Regulamin ani umowa nie mogą uchylić praw obywateli wynikających z Konstytucji i ustaw ani odpowiadającym im obowiązków innych podmiotów.

Wyrok SN z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 358/07

Standard: 29327 (pełna treść orzeczenia)