Wyłączenie sędziego biorącego udział w wydaniu postanowienia objętego wnioskiem o zmianę stwierdzenia nabycia spadku (art. 48 § 3 k.p.c.)

Z uwagi na wznowieniowy charakter postępowania przewidzianego w art. 679 k.p.c., w orzecznictwie przyjmuje się, iż przepis art. 48 § 3 k.p.c. może mieć zastosowanie do tego postępowania. Taka wykładnia art. 48 § 3 k.p.c. nie uzasadnia jednak przyjęcia, że na mocy tego przepisu sędzia jest wyłączony od rozpoznania kolejnej skargi o wznowienie postępowania w danej sprawie, jeżeli rozstrzygnął, przez oddalenie skargi, o braku podstaw do wznowienia postępowania w tej sprawie na skutek skargi wcześniejszej. O wyłączeniu sędziego z mocy ustawy można byłoby mówić wówczas, gdyby o skardze o wznowienie postępowania rozstrzygał sędzia, który orzekał w sprawie, której dotyczyła ta skarga.

Dopuszczalność kolejnego wniosku o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku zakłada oparcie go na nowych, innych, okolicznościach faktycznych lub dowodach niż te, które zostały objęte podstawą rozstrzygnięcia w sprawie zakończonej poprzednim prawomocnym rozstrzygnięciem oddalającym wniosek o zmianę postanowienia. Gdyby zachodziła tożsamość okoliczności, wniosek należałoby odrzucić (art. 199 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Odmienność podstaw, które w kolejnym postępowaniu wymagają zbadania nie uzasadnia zatem twierdzenia o uczestniczeniu sędziego w poprzednich fazach jednego postępowania i nie usprawiedliwia twierdzenia o wyrobieniu sobie przez sędziego poglądu na sprawę w sposób uzasadniający potrzebę jego wyłączenia (art. 49 k.p.c.). 

Postanowienie SN z dnia 30 października 2013 r., II CSK 628/12

Standard: 35763 (pełna treść orzeczenia)

Występujące podobieństwa do wznowienia postępowania a przede wszystkim te same funkcje obu postępowań usprawiedliwiają analogiczne rozstrzyganie zagadnień ich dotyczących, w tym także uregulowanego w art. 48 § 3 k.p.c. wyłączenia sędziego, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie od orzekania co do tej skargi.

Oznacza to wyłączenie od orzekania w sprawie z wniosku o uchylenie lub zmianę prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku sędziego, który brał udział w wydaniu objętego wnioskiem postanowienia. Wyłączenie sędziego obejmuje wszystkie czynności wchodzące w zakres badania dopuszczalności i zasadności wniosku o uchylenie klub zmianę postanowienia spadkowego (por. postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 536/06).

Za rozszerzającą wykładnią art. 48 § 3 k.p.c. opowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 września 2004 r. trafnie dodatkowo nawiązując do wyrażonego przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2004 r. (SK 19/2002) stanowiska, że ratio legis instytucji wyłączenia sędziego z mocy ustawy wiąże się z wyeliminowaniem wszelkich przyczyn, mogących skutkować w otoczeniu jakimikolwiek wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego. W podsumowaniu dotychczasowych rozważań stwierdzić należy, że postępowanie przed sądem pierwszej instancji jest nieważne z mocy art. 379 pkt 4 k.p.c., albowiem w rozpoznawaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy art. 48 § 3 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09

Standard: 29263 (pełna treść orzeczenia)