Niedopuszczalność przysposobienia po śmierci przysposabiającego lub przysposabianego (art. 117 § 2 k.r.o. i art. 587 k.p.c.)

Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi. Z zasady tej wynika, że przysposabiający - tak jak rodzice - sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem dziecka przysposobionego, obowiązany jest troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój i powinien starać się o jego utrzymanie i wychowanie tak, aby przysposobiony był przygotowany należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do swych uzdolnień. Te istotne zadania i obowiązki wymagają osobistych starań przysposabiającego. Zadania te i obowiązki nie mogą być dopełnione, a tym samym nie może być osiągnięty cel przysposobienia, w razie śmierci przysposabiającego.

Jeśli śmierć ta następuje po prawomocnym orzeczeniu przysposobienia, to wprawdzie fakt ten wyłącza osobiste starania przysposabiającego o rozwój i wychowanie przysposobionego, ale nie niweczy skutków prawnych przysposobienia, które następują z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o przysposobieniu. Jeśli jednak śmierć osoby zamierzającej przysposobić małoletniego następuje przed orzeczeniem przysposobienia, chociażby po złożeniu oświadczenia woli przysposobienia, przysposobienie nie może być orzeczone, gdyż z góry wiadomo, że cel przysposobienia, jeśli idzie o zapewnienie małoletniemu osobistych starań i osobistej troski przysposabiającego o rozwój i wychowanie przysposobionego, nie będzie mógł być osiągnięty. 

Gdyby nawet -   per maxime inconcessum - dopuścić możliwość orzeczenia o przysposobieniu po śmierci osoby, która złożyła oświadczenie woli przysposobienia, wytworzyłaby się taka sytuacja, że przysposobiony nabywałby prawa płynące z przysposobienia dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu, a więc już w pewien czas po otwarciu się spadku po przysposabiającym, nie mógłby zatem przysposobiony nabyć praw spadkowych po zmarłym uprzednio przysposabiającym, gdyż prawa te przeszłyby już z dniem otwarcia spadku na spadkobierców, wskutek czego w dacie uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu majątek spadkowy po przysposabiającym stanowiłby już własność tych ostatnich.

Osoba zamierzająca przysposobić małoletniego, a mająca na względzie zapewnienie mu środków utrzymania po swej śmierci, może osiągnąć ten cel na wypadek swego zgonu przed uprawomocnieniem się orzeczenia o uprawomocnieniu - w innej drodze, przede wszystkim przez sporządzenie testamentu na rzecz małoletniego, którego zamierza przysposobić.

Orzeczenie SN z dnia 30 września 1952 r., C 1513/52

Standard: 29074