Powództwo prokuratora w sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka (art. 86 k.r.o. i 454 k.p.c.)

Powództwo wytoczone przez prokuratora w sprawie o prawo stanu cywilnego może być oddalone przez sąd ze względu na zasady współżycia społecznego.

Wyrok SN z dnia 15 stycznia 2021 r., IV CSKP 28/21

Standard: 57836 (pełna treść orzeczenia)

Kompetencje prokuratora do wytoczenia powództwa lub udziału w sprawie cywilnej są szerokie i autonomiczne, a przesłanki tego działania nie podlegają na gruncie art. 7 k.p.c. kontroli ani ocenie sądu z zastrzeżeniem odrębnych unormowań zawartych w art. 22, 61[16], 86 i 127 k.r.o. Art. 86 k.r.o., stanowi wypadek, o którym mowa w art. 7 zd. 2 k.p.c.

Ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 220, poz. 1431) ustawodawca zmodyfikował z dniem 13 czerwca 2009 r. treść art. 86 k.r.o. przez wprowadzenie dwóch dodatkowych materialnoprawnych przesłanek powództwa prokuratora o ustalenie pochodzenia dziecka. W aktualnym stanie prawnym, prokuratorowi przysługuje uprawnienie do wytoczenia powództwa o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.

Treść art. 86 k.r.o. w konfrontacji z art. 7 k.p.c. prowadzi do wniosku, że ocena występowania przytoczonych w nim materialnoprawnych przesłanek powództwa o ustalenie pochodzenia dziecka nie jest pozostawiona swobodnej ocenie prokuratora, w tym znaczeniu, że ich wykazanie przez prokuratora podlega w pierwszej kolejności ocenie i weryfikacji przez sąd w okolicznościach każdego indywidualnie rozpatrywanego przypadku. Ustawodawca nie powtórzył w tym przepisie zawartego w art. 7 k.p.c. sformułowania („jeżeli według jego oceny”); ponadto w art. 22 i 127 k.r.o. nie zamieścił dodatkowych przesłanek w postaci dobra dziecka lub ochrony interesu społecznego. Świadczy to o celowym zróżnicowaniu (zawężeniu) przez ustawodawcę zakresu uprawnienia prokuratora do kwestionowania pochodzenia dziecka (por. też art. 61[16] k.r.o.) oraz wyrażeniu potrzeby istnienia sądowej kontroli celowości wytoczenia przez prokuratora powództwa o ustalenie pochodzenia dziecka, przede wszystkim w kontekście naczelnej zasady prawa rodzinnego, jaką jest zasada ochrony dobra dziecka.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego od lat podnosi się znaczenie ochrony dobra dziecka w sprawach o ustalenie jego pochodzenia oraz konieczność wnikliwego rozstrzygania przez sądy rodzinne możliwych kolizji między prawami osób zainteresowanych w sposób najpełniej realizujący interesy dziecka.

Także w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podkreśla się istotne znaczenie pewności prawnej, stabilności, bezpieczeństwa i ostateczności w stosunkach rodzinnych, zaś w określonych sytuacjach dobro dziecka, jego interes ma charakter nadrzędny wobec interesu rodziców, co odnosi się także do obiektywnego stanu biologicznego, tak zwanej „prawdy biologicznej” (por. decyzje ETPC z dnia 17 października 2017 r. w sprawie nr 54056/15, z dnia 7 marca 2017 r. w sprawie nr 15005/11 i z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie nr 48493/11 oraz wyroki ETPC z dnia 31 maja 2018 r., nr 28475/14 i z dnia 18 lutego 2014 r., nr 28609/08).

Wyrok SN z dnia 6 grudnia 2019 r., V CSK 471/18

Standard: 44838 (pełna treść orzeczenia)