Kontrola nieobowiązującego formalnie przepisu (aktu prawnego)

Trybunał w dotychczasowym orzecznictwie już wielokrotnie wypowiadał się na temat skutków utraty mocy obowiązującej przepisów poddanych ocenie ich zgodności z normami wyższego rzędu. Konsekwentnie stwierdzał, że uchylenie przepisów nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez nie mocy obowiązującej (zob. postanowienie z 17 grudnia 2014 r., sygn. K 20/13, OTK ZU nr 11/A/2014, poz. 129 i powołane tam orzecznictwo).

Trybunał wielokrotnie wskazywał na istniejące wyjątki od ogólnej zasady orzekania wyłącznie o przepisach obowiązujących. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, orzekanie o zgodności z Konstytucją nieobowiązujących już przepisów jest dopuszczalne w dwóch sytuacjach: po pierwsze, gdy kwestionowane przepisy - mimo uchylenia - mogą być nadal stosowane na podstawie normy intertemporalnej; po drugie, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK) (zob. postanowienia TK z: 5 maja 2004 r., sygn. K 25/02, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 48; 4 marca 2008 r., sygn. K 13/06, OTK ZU nr 2/A/2008, poz. 32; 19 lutego 2008 r., sygn. K 20/05, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 20).

Postanowienie TK z dnia 30 czerwca 2015 r., U 9/14, OTK-A 2015/6/98

Standard: 3126 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał, dokonując powszechnie obowiązującej wykładni ustawy pod rządami ustawy o TK z 1985 r., stwierdził "uchylenie przepisu nie zawsze jest równoznaczne z utratą przez ten przepis w całości mocy obowiązującej. Pogląd ten należy - mutatis mutandis - odnieść również do zmiany przepisu" (postanowienie TK z 21 października 2003 r., sygn. K 10/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 88, cz. II, pkt 2). Przepis obowiązuje w danym systemie prawa jeżeli można go stosować do sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości (zob. wyrok TK z 28 maja 2002 r., sygn. P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35, cz. III, pkt 3).

Wyrok TK z dnia 19 kwietnia 2012 r., P 41/11, OTK-A 2012/4/41, Dz.U.2012/476

Standard: 3129 (pełna treść orzeczenia)

W świetle dotychczasowej linii orzeczniczej Trybunału formalne uchylenie powszechnej mocy obowiązywania przepisu prawnego nie wyklucza możliwości poddania tego przepisu kontroli konstytucyjnej, jeżeli rekonstruowana z tego przepisu norma prawna może stanowić podstawę prawną indywidualnego aktu stosowania prawa. Dopiero treść normy derogującej albo przejściowej pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy uchylony lub zmieniony przepis utracił moc obowiązującą w tym znaczeniu, że nie może być w ten sposób stosowany (zob. wyroki TK: z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189; z 20 września 2006 r., sygn. SK 63/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108).

Postanowienie TK z dnia 2 lutego 2012 r., SK 14/09, OTK-A 2012/2/17

Standard: 3128 (pełna treść orzeczenia)