Badanie wierzytelności wekslowej w sprawie o wpis hipoteki

Rozpoznając wniosek o wpis i wypełniając obowiązek badania skuteczności materialnej czynności prawnej mającej stanowić podstawę dokonania wpisu, sąd nie może abstrahować od wierzytelności, dla której zabezpieczenia hipoteka została ustanowiona. Powszechnie bowiem przyjmuje się, że hipoteka jest prawem akcesoryjnym, pozostającym w ścisłym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza.

Oznacza to, że w zasadzie hipoteka może istnieć tylko o tyle, o ile istnieje prawo zasadnicze, czyli wierzytelność. Wypływa stąd wniosek, że w postępowaniu o wpis hipoteki umownej sąd powinien zbadać, czy została ona skutecznie ustanowiona. Jeżeli hipoteka ma zabezpieczać wierzytelność wekslową, sąd powinien zbadać ważność weksla, będącego źródłem tej wierzytelności.

Nie ulega wątpliwości, że ze względu na zwężony zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym badanie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką jest z natury rzeczy ograniczone. Przesłanki wynikające z dokumentów powinny jednak podlegać merytorycznej kontroli sądu, ponieważ wpływają na treść księgi wieczystej i związane z nią domniemania prawne. Przemawia za tym również wzgląd na ochronę wierzycieli, merytoryczna kontrola zabezpieczonej wierzytelności może bowiem zapobiec fikcyjnym czynnościom prawnym, podejmowanym wyłącznie w celu uzyskania wpisu hipoteki, księga wieczysta ma natomiast odzwierciedlać pewny stan prawny.

Postanowienie SN z dnia 10 października 2014 r., III CSK 264/13

Standard: 28530 (pełna treść orzeczenia)