Zabezpieczenie hipoteką umowną kilku wierzytelności (art. 68[1] u.k.w.h.

Skarżący nie ma racji przyjmując, że jedną hipoteką można zabezpieczyć tylko jedną wierzytelność. Zasady takiej nie można obecnie wywieść z przepisów działu II ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 707 ze zm. – dalej: „u.k.w.h.”), nie ma więc przeszkód, by hipoteka - z wyjątkiem hipoteki ustawowej - została ustanowiona dla zabezpieczenia kilku wierzytelności. Potwierdzeniem tej tezy jest art. 68[1] u.k.w.h., z którego wyraźnie wynika, że hipoteka umowna może także zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi. W takim wypadku mamy do czynienia z jedną hipoteką w ogólnej kwocie dla zabezpieczenia wszystkich wierzytelności, z tym że wszystkie te wierzytelności powinny być wymienione w podstawie wpisu (§ 46 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów, Dz.U. Nr 102, poz. 1122 ze zm., i § 53 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym, Dz.U. z 2013 r., poz. 1411).

Postanowienie SN z dnia 10 października 2014 r., III CSK 264/13

Standard: 28529 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 68[1] ust. 1, hipoteka umowna może także zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi. W umowie ustanawiającej hipotekę należy określić stosunki prawne oraz wynikające z nich wierzytelności objęte zabezpieczeniem. Przepis ten ma zastosowanie do hipoteki umownej dla zabezpieczeniu kilku wierzytelności wynikających z różnych stosunków prawnych przy zachowaniu tożsamości wierzyciela hipotecznego. 

Poza tym, w art. 68[2] ust. 1 u.k.w.h. przewidziano możliwość zabezpieczenia hipoteką kliku wierzytelności przysługujących różnym podmiotom, a służącym sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia. Istotą tego rodzaju hipoteki w odniesieniu do hipoteki, o której mowa w art. 681 ust. 1 u.k.w.h., jest to, że nie występuje tu tożsamość wierzyciela. 

Oprócz tych hipotek zabezpieczających kilka wierzytelności, występuje jeszcze jedna sytuacja, gdy jedna hipoteka zabezpiecza klika wierzytelności przysługujących temu samemu wierzycielowi wynikających z tego samego stosunku prawnego. Nie ma w ustawie o księgach wieczystych i hipotece przepisu, który wprost regulowałby tę hipotekę. Możliwość jej ustanowienia wyprowadzić można z art. 94 u.k.w.h. zgodnie z którym wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, chyba że z danego stosunku prawnego mogą powstać w przyszłości kolejne wierzytelności podlegające zabezpieczeniu. Za możliwością ustanowienia takiej hipoteki przemawia również argument a maiori ad minus. Skoro, zgodnie z art. 68[1] ust. 1 u.k.w.h., hipoteka umowna może także zabezpieczać klika wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi, to tym bardziej może zabezpieczać klika wierzytelności wynikających z tego samego stosunku prawnego przysługujących temu samemu wierzycielowi.

Przed dniem wejścia w życie wymienionej ustawy nowelizującej ustawę o księgach wieczystych i hipotece jej przepisy stanowiły, że hipoteka może zabezpieczać wyłącznie oznaczoną wierzytelność wynikającą z określonego stosunku prawnego (por. art. 65 ust. 1). Nie było więc przepisu, który, tak jak obecnie, przewidywałby możliwość ustanowienia jednej hipoteki umownej dla zabezpieczenia kliku wierzytelności.

Postanowienie SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CSK 326/12

Standard: 67522 (pełna treść orzeczenia)