Odpowiednie stosowanie przepisów u.s.m. do spółdzielni mieszkaniowych w likwidacji lub upadłości (art. 54[1] u.s.m.)

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury (postanowienia SN z dnia 14 stycznia 2011 r., II CSK 361/10, II CSK 364/10) ustanowienie przez spółdzielnię odrębnej własności lokalu w jej zasobach, a następnie przeniesienie jego własności na rzecz osoby, której dotychczas przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu w celu zrealizowania roszczenia przewidzianego w art. 17[14] u.s.m. w zw. z art. 86 u.p.u.n. i art. 54[1] u.s.m., nie może być utożsamione ze „sprzedażą dokonaną w postępowaniu upadłościowym” w rozumieniu art. 313 ust. 1 i 2 u.p.u.n.

W uzasadnieniu tego poglądu Sąd Najwyższy stwierdził, że pojęcie „sprzedaży dokonanej w postępowaniu upadłościowym”, obejmuje te formy przenoszenia praw majątkowych upadłego na inne osoby w celu uzyskania środków finansowych na zaspokojenie wierzycieli upadłego, które znane są ustawie prawo upadłościowe i naprawcze. Sprzedaż w rozumieniu przepisów tej ustawy nie musi odpowiadać konstrukcji umowy sprzedaży przewidzianej w kodeksie cywilnym (np. sprzedaż licytacyjna), ale by odpowiadała pojęciu „sprzedaży w postępowaniu upadłościowym” musi być formą spieniężenia majątku upadłego. Ustanowienie odrębnej własności lokalu w zasobach spółdzielni mieszkaniowej a następnie jej przeniesienie na rzecz osoby, której do lokalu przysługiwało uprzednio prawo spółdzielcze własnościowe nie jest formą sprzedaży majątku upadłego dokonanej w postępowaniu upadłościowym, gdyż żaden z przepisów ustawy nie pozwala na takie zakwalifikowanie działania syndyka podjętego w celu zadośćuczynienia zgłoszonemu roszczeniu, mającemu samodzielną i odrębną podstawę w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. Sprzedaż dokonywana w postępowaniu upadłościowym z założenia wymaga zapłaty ceny za rzecz lub prawo, które jest przenoszone na nabywcę i to w chwili, gdy dochodzi do skutku, podczas gdy zobowiązania osoby uprawnionej do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w stosunku do spółdzielni ze wskazanych wyżej tytułów mogą być zaspokojone na długo przed zgłoszeniem roszczenia o ustanowienie i przeniesienie odrębnej własności lokalu, a nawet przed ogłoszeniem jej upadłości, a sposób zadysponowania środkami wpłaconymi na poczet zaspokojenia tychże zobowiązań przez osobę, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu pozostaje poza kontrolą wierzycieli spółdzielni, w tym także wierzycieli korzystających z zabezpieczeń rzeczowych na jej majątku.

Argumentację tę Sąd Najwyższy w składzie obecnie orzekającym w pełni podziela.

Postanowienie SN z dnia 27 lutego 2014 r., II CSK 351/13

Standard: 28255 (pełna treść orzeczenia)

Z przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia wiążących ustaleń wynika, że syndyk masy upadłości Spółdzielni Mieszkaniowej „P.” w K. - na podstawie art. 17[14] u.s.m. - ustanowił w budynku przy ulicy P. w K. odrębną własność lokalu użytkowego nr 705, z którym związany jest udział w nieruchomości wspólnej, wynoszący 2.320/1.000.000 części i przeniósł ją na rzecz H. i G. małżonków N., co zostało ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości lokalowej; w księdze tej została wpisana hipoteka przymusowa łączna kaucyjna w kwocie 27.985.907,50 zł.

Ustanowienie przez spółdzielnię odrębnej własności lokalu i przeniesienie jej na rzecz osoby, której przysługiwało spółdzielcze własnościowe w wyniku realizacji uprawnienia przewidzianego w art. 17[14] u.s.m. w związku z art. 86 u.p.u.n. i art. 54[1] u.s.m. nie może być utożsamiane ze sprzedażą dokonaną w postępowaniu upadłościowym w rozumieniu art. 313 u.p.u.n. (zob. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2011 r., II CSK 361/10, II CSK 364/10). Rację ma zatem skarżący zarzucając, że zawarta w dniu 13 kwietnia 2012 r. przez syndyka masy upadłości z wnioskodawcą umowa sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego nie obejmowała odrębnej własności lokalu nr 705, gdyż prawo to w chwili zawarcia powyższej umowy nie było już składnikiem zbywanego przedsiębiorstwa.

Sąd Okręgowy, mimo dokonania przytoczonych jednoznacznych ustaleń faktycznych, nie dostrzegł wynikających z nich skutków i w konsekwencji bezzasadnie uznał, że zbycie przedsiębiorstwa upadłej Spółdzielni Mieszkaniowej spowodowało skutek w postaci wygaśnięcie hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej wpisanej w księdze wieczystej (...)/1

Postanowienie SN z dnia 27 lutego 2014 r., II CSK 355/13

Standard: 28258 (pełna treść orzeczenia)