Spółdzielnia mieszkaniowa jako podmiot zobowiązany do udzielenia informacji publicznej

Wykładni art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, w odniesieniu do spółdzielni mieszkaniowych dokonał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11 kwietnia 2005 r. sygn. akt I OPS 1/05. Sąd ten stwierdził, iż z analizy art. 4 ust. 1 wynika wyraźnie, że ustawodawca tworząc katalog podmiotów zobowiązanych do udzielenia informacji publicznej, podzielił je na dwie zasadnicze kategorie - "władze publiczne" oraz podmioty wykonujące "zadania publiczne" (posiadające takie informacje). Przeprowadzony przez ten Sąd wywód wskazuje, że spółdzielnie mieszkaniowe nie należą do żadnej z tych dwóch kategorii.

Spółdzielnie mieszkaniowe działają na podstawie ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) oraz ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.). Z przepisów tych wynika, że spółdzielnia mieszkaniowa jest dobrowolnym zrzeszeniem (korporacją) osób fizycznych, które w tej formie organizacyjnej zmierza do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych swoich członków i ich rodzin oraz potrzeb gospodarczych, kulturalnych, oświatowych i innych społecznych potrzeb, ale tylko członków tej spółdzielni, wynikających z zamieszkiwania w budynku czy spółdzielczym osiedlu, a także w tych budynkach, w których lokale i domy jednorodzinne są własnością członków spółdzielni. Zadaniem spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych przez dostarczanie członkom spółdzielni lokali mieszkaniowych, lokali o innym przeznaczeniu (użytkowych czy garaży) lub domów jednorodzinnych. Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, jak również ustanowienie własności, przysługuje tylko członkowi spółdzielni mieszkaniowej, a zatem osobie, która jest członkiem danego zrzeszenia (korporacji). Wobec powyższego spółdzielnie mieszkaniowe nie są "władzą publiczną", a więc organami państwowymi lub samorządowymi, lub innymi podmiotami sprawującymi w ich imieniu funkcje publiczne, zatem nie mieszczą się w pierwszej kategorii podmiotów zobowiązanych do udzielenia informacji publicznej.

Brak jest również podstaw prawnych, aby działalność spółdzielni mieszkaniowych można utożsamiać z wykonywaniem zadań publicznych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy, skoro działalność spółdzielni mieszkaniowych ogranicza się do realizacji podstawowego ich celu, tj. zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków tej spółdzielni i ich rodzin, a zatem ograniczonej liczby osób zrzeszonych w danej spółdzielni. Ponadto, aby stać się członkiem spółdzielni mieszkaniowej, osoba do niej przystępująca obowiązana jest złożyć pisemne oświadczenie, tzn. deklarację członkowską pod rygorem nieważności. Należy także dodać, że tylko członkowie spółdzielni decydują o zakresie jej działania, czasie trwania, likwidacji, podziale itp. Spółdzielnia mieszkaniowa jest zatem jednostką organizacyjną, która ma ściśle określony krąg osób, a nie powszechny. Spółdzielnie nie dysponują też majątkiem publicznym, ani nie reprezentują osób, które dysponują takim majątkiem. Majątek spółdzielni jest bowiem prywatną własnością jej członków (art. 3 ustawy - Prawo spółdzielcze) i tylko oni o nim decydują. Spółdzielnie mieszkaniowe nie należą także do sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.), ani nie są podmiotami realizującymi te finanse w rozumieniu art. 6 tej ustawy. Spółdzielnie mieszkaniowe, jak i osoby fizyczne, na tych samych zasadach mogą uzyskać nieruchomości pod zabudowę od Skarbu Państwa czy jednostek samorządu terytorialnego na mocy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.). Nieruchomości te zarówno spółdzielnie, jak i osoby fizyczne nabywają na własność lub w użytkowanie wieczyste i z tego tytułu uiszczają stosowne opłaty, które w konsekwencji obciążają członków spółdzielni. Nie stanowi również dysponowania majątkiem publicznym, fakt zaciągnięcia przez spółdzielnie mieszkaniowe kredytów (oprocentowanych) w trybie przepisów ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach wspierania budownictwa mieszkaniowego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), czy też objęcie przez Skarb Państwa poręczeniem spłaty kredytów mieszkaniowych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniem Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych (Dz.U. Nr 122, poz. 1310 ze zm.). Pomoc Państwa dla banków, które udzieliły kredytów mieszkaniowych, prowadzą obsługę wkładów oszczędnościowych na książeczkach mieszkaniowych oraz udzieliły premii gwarancyjnych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1115 ze zm.) jest wyrazem jedynie wspierania budownictwa mieszkaniowego, a nie dysponowania mieniem publicznym przez spółdzielnie.

Podsumowując Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że przepis art. 4 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej nie ma zastosowania do spółdzielni mieszkaniowych. Sąd w składzie rozpatrującym niniejszą sprawę podziela stanowisko wyrażone w przedstawionej uchwale. Skoro Spółdzielnia Mieszkaniowa S.S. nie jest podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji publicznej na podstawie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej, to tym samym nie ma podstaw do stwierdzenia właściwości sądu administracyjnego do rozpatrzenia skargi na bezczynność Spółdzielni w tym zakresie.

Postanowienie WSA w Białymstoku z dnia 5 lutego 2008 r., II SAB/Bk 32/07

Standard: 28067 (pełna treść orzeczenia)