Roszczenie o zwrot wydatków poczynionych na opłaty eksploatacyjne przez jednego ze współuprawnionych

Roszczenie o zwrot wydatków poczynionych na opłaty eksploatacyjne przez jednego ze współuprawnionych ponad jego obowiązek wynikający z art. 207 k.c. kierowane do drugiego współuprawnionego nie wykazuje tożsamych cech. Przede wszystkim wynika z innego stosunku prawnego niż zobowiązanie do poniesienia opłat eksploatacyjnych, jest konsekwencją wspólności ułamkowej, stosunku prawnorzeczowego, w którym spółdzielnia nie uczestniczy i który autonomicznie określa zakres w jakim współuprawnieni partycypują w pokryciu wszelkich wydatków na rzecz wspólną (wspólne prawo).

W wypadku wydatków stanowiących realizację zobowiązania solidarnie obciążającego współuprawnionych, do jakich należało zobowiązanie do zapłaty opłat eksploatacyjnych, zasady regresu określa art. 376 § 1 k.c. nakazujący zastosować reguły wynikające z treści stosunku prawnego istniejącego między współdłużnikami. W wypadku współuprawnionych w częściach ułamkowych zakres obowiązku regresowego wyznacza art. 207 k.c.

Artykuł 207 k.c. ani też art. 376 § 1 k.c. nie zawierają postanowień, które wskazywałby na przeniesienie okresowego charakteru spełnionego świadczenia stanowiącego źródło roszczenia regresowego do treści roszczenia o wyrównanie wydatków pomiędzy współuprawnionymi ułamkowo.

Na podstawie art. 207 k.c. współuprawniony może domagać się zwrotu określonej części wydatków już poniesionych, o skonkretyzowanej wysokości, nie może natomiast dochodzić świadczeń odpowiadających wydatkom wymagalnym w przyszłości, co do których nie wiadomo, czy i przez którego ze współuprawnionych zostaną w rzeczywistości poniesione.

Do uiszczenia opłat eksploatacyjnych zobowiązani byli oboje współuprawnieni, co umożliwiało powstanie różnorodnych stanów faktycznych związanych z płatnościami, w których roszczenie regresowe nie musiało powstawać ani w stałej wysokości, ani w sposób cykliczny, nawiązujący do periodyczności świadczenia stanowiącego wydatek, gdyż jego źródłem dla każdego z współuprawnionych było jedynie spełnienie przez niego świadczenia na rzecz spółdzielni ponad swój obowiązek.

O ile na podstawie art. 207 k.c. można w pewnych wypadkach konstruować okresowy obowiązek rozliczania się z pobieranych cyklicznie ponad udział pożytków, o tyle roszczenie regresowe wynikające z dobrowolnego poniesienia wydatków ponad swój obowiązek, a więc za współuprawnionego, stanowi pewnego rodzaju odwrócenie obowiązku rozliczenia (dystrybucji) pożytków, ponieważ nie polega na nakazie podzielenia się korzyściami przynoszonymi przez wspólną rzecz lub prawo lecz na rozliczeniu zaspokojonych długów.

Z przytoczonych względów należało przyjąć, podobnie jak uznał Sad Najwyższy w wyroku z dnia 22 października 2010 r., III CSK 331/09, że roszczenie o zwrot wydatków wywodzone z art. 207 k.c. nie ma charakteru roszczenia o świadczenie okresowe, także wówczas, kiedy wydatek poniesiony został na zaspokojenie roszczenia o świadczenie okresowe, a w konsekwencji - że roszczenie takie przedawnia się w okresie 10-letnim. Zaznaczyć jednak należy, że postanowienia art. 207 k.c. mają charakter dyspozytywny i nie ma przeszkód, aby współwłaściciele tę kwestię ukształtowali umownie, w sposób odbiegający od regulacji ustawowej, w tym także przez wprowadzenie rozliczeń zobowiązujących do świadczeń okresowych.

Uchwała SN z dnia 26 listopada 2014 r., III CZP 84/14

Standard: 27944 (pełna treść orzeczenia)