Prawa członkowskie wynikające ze stosunku członkostwa oraz wynikające ze stosunków prawnych pochodnych od stosunku członkostwa

Podział praw członkowskich na wynikające ze stosunku członkostwa w spółdzielni oraz wynikające ze stosunków prawnych pochodnych od stosunku członkostwa jest tradycyjnie przyjmowany w doktrynie polskiego prawa spółdzielczego. Dawniej znajdował on podstawę w przepisach o postępowaniu wewnątrzspółdzielczym. Od uchwał w sprawach wynikających ze stosunku członkostwa przysługiwało członkom odwołanie w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym do organu spółdzielni określonego w statucie (dawny art. 32 § 1 pr. spółdz.), dopiero zaś po wyczerpaniu tego postępowania członkowie mogli dochodzić ochrony swych praw wynikających ze stosunku członkostwa na drodze sądowej (dawny art. 33 § 1 pr. spółdz. – postępowanie obligatoryjne). Inne zaś sprawy, mianowicie wynikające ze stosunków pochodnych od stosunku członkostwa, mogły być objęte przez statut postępowaniem wewnątrzspółdzielczym (dawny art. 34 pr. spółdz. – postępowanie fakultatywne).

W orzecznictwie i piśmiennictwie podkreślano, że prawami wynikającymi ze stosunku członkostwa były różnego rodzaju prawa o charakterze niemajątkowym albo majątkowym. Prawa niemajątkowe zwykle miały charakter konkretny, tzn. mogły być wykonywane już od chwili powstania stosunku członkostwa. Niektóre jednak, np. prawo do wniesienia odwołania w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym czy prawo zaskarżenia do sądu uchwały walnego zgromadzenia, miały charakter abstrakcyjny (potencjalny) i konkretyzowały się w czasie trwania stosunku członkostwa, a nawet w związku z ustaniem tego stosunku. Prawa majątkowe, które wynikały ze stosunku członkostwa, miały natomiast charakter abstrakcyjny, np. prawo do udziału w nadwyżce bilansowej. Prawa te mogły konkretyzować się w wyniku dalszych zdarzeń w czasie trwania stosunku członkostwa, np. powstania nadwyżki bilansowej i podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o podziale części tej nadwyżki między członków. Wtedy jednak stawały się prawami wynikającymi ze stosunków pochodnych od stosunku członkostwa. W orzecznictwie i piśmiennictwie wskazywano, że prawa wynikające ze stosunku członkostwa były identyczne dla wszystkich członków spółdzielni, zaś prawa pochodne były zróżnicowane.

Rozważany podział praw członkowskich, po kolejnych nowelizacjach ustawy – Prawo spółdzielcze, znajduje obecnie podstawę normatywną w art. 49 § 5 pr. spółdz. oraz w przepisach art. 18 § 1 i 7 pr. spółdz. w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 122, poz. 1024). 

Wyrażona w art. 18 § 1 pr. spółdz. zasada równości praw członków odnosi się jedynie do praw wynikających z członkostwa w spółdzielni, a nie do praw pochodnych, których dotyczy art. 18 § 7 pr. spółdz.

Wyrok SN z dnia 20 czerwca 2007 r., V CSK 125/07

Standard: 27924 (pełna treść orzeczenia)