Refundacja kosztów związanych z podziałem i łączeniem nieruchomości (art. 41 ust. 4 u.s.m.)

Przepis art. 41 u.s.m. nałożył na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek podjęcia wskazanych w nim działań w celu umożliwienia wyodrębnienia własności lokali, w tym - ustalenia wysokości udziałów we własności nieruchomości wspólnej, przypadających na poszczególne lokale, a w konsekwencji - przeniesienia własności wyodrębnionych lokali na rzecz członków spółdzielni (i innych osób, uprawnionych do żądania nabycia własności lokalu od spółdzielni).

Wskazany przepis zobowiązywał spółdzielnie mieszkaniowe do uporządkowania własnego majątku tak, by odpowiednio zabezpieczyć interesy członków i osób uprawnionych do nabycia własności lokali, a także doprowadzić do oddzielenia tego majątku, który w całości ma pozostać własnością spółdzielni, od tego, który ma się stać przedmiotem współwłasności.

Art. 41 ust. 4 u.s.m. stanowi, że uzasadnione koszty związane z podziałem nieruchomości oraz z czynnościami związanymi z ograniczeniem nieruchomości oraz ewidencją gruntów i budynków, w tym również koszty uzasadnionych prac geodezyjnych, refunduje Skarb Państwa. Koszty te zwraca wojewoda (art. 41 ust. 7 u.s.m.) właściwy ze względu na siedzibę spółdzielni (art. 41 ust. 5 u.s.m.). Środki na cele powyższej refundacji pochodzą z budżetu państwa, a do ich wypłaty konieczny jest wniosek spółdzielni (art. 41 ust. 5 u.s.m.).

Ustawa początkowo przewidziała ostateczny termin składania przez spółdzielnie mieszkaniowe wniosków o refundację, wskazując w art. 41 ust. 8 u.s.m., że może to nastąpić do końca 2005 r. Po nowelizacji ustawy, z dniem 31 lipca 2007 r. przepis ten uchylono i odtąd złożenie wniosku nie jest ograniczone żadnym terminem, podobnie jak podjęcie przez spółdzielnię działań, o których mowa w art. 41 u.s.m.

Art. 41 ust. 4 u.s.m. wyraża przyjętą przez ustawodawcę zasadę, iż koszty wykonania przez spółdzielnię mieszkaniową prac związanych z podziałami i łączeniem nieruchomości w celu przystosowania ich do wykonywania przepisów u.s.m. obciążają Skarb Państwa, są zwracane spółdzielni na jej wniosek ze środków pochodzących z budżetu państwa, a organem dokonującym wypłaty jest wojewoda. Przepis podkreśla refundacyjny charakter tego świadczenia, zbliżonego do dotacji na określony cel, który państwo uznało za na tyle istotny, by jego realizacja była finansowana ze środków publicznych.

Refundowane koszty powstały w następstwie wykonania przez spółdzielnię mieszkaniową obowiązku nałożonego ustawą, a umożliwiającego jej realizowanie obowiązków wobec członków spółdzielni i innych podmiotów, którym ustawa daje uprawnienia do uzyskania prawa własności wyodrębnionych lokali. Skorzystanie z prawa do przewidzianej w ustawie refundacji ze środków Skarbu Państwa nie polega na wykonywaniu działalności gospodarczej przez spółdzielnię ani nie jest przejawem jej udziału w obrocie gospodarczym, a jedynie - pośrednio - następstwem jej udziału w takim obrocie, związanego z wykonanymi czynnościami.

Ma przy tym charakter jednorazowy, incydentalny, ukierunkowane jest na zabezpieczenie interesu członków, polegającego na umożliwieniu im wyodrębnienia i nabycia własności lokali bez konieczności partycypowania w wydatkach przygotowujących takie wyodrębnienie, poniesionych przez spółdzielnię na cele wskazane w art. 41 u.s.m.

Pomiędzy występującą o refundacje spółdzielnią a Skarbem Państwa nie zachodzi stosunek równości podmiotów i partnerstwa, właściwy relacjom w stosunkach gospodarczych. Nie zachodzi bezpośredni związek funkcjonalny pomiędzy wystąpieniem spółdzielni o refundację poniesionych kosztów wobec Skarbu Państwa a działalnością gospodarczą spółdzielni, prowadzoną w stosunkach zewnętrznych. Związek taki zachodził w odniesieniu do czynności podjętych przez spółdzielnię w ramach jej relacji z podmiotami, wykonującymi zlecone im w przetargu prace związane z przygotowaniem nieruchomości do prawidłowego wykonywania przepisów u.s.m.

W konsekwencji, postawiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego jest niezasadny. Roszczenie spółdzielni mieszkaniowej o refundację poniesionych kosztów, wynikające z art. 41 ust. 5 w zw. z ust. 7 u.s.m., nie jest roszczeniem związanym z działalnością gospodarczą spółdzielni i przedawnia się z upływem lat dziesięciu, zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w art. 118 k.c.

Wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2017 r., II CSK 480/16

Standard: 27905 (pełna treść orzeczenia)