Rozdział kompetencji między organy spółdzielni na podstawie statutu spółdzielni mieszkaniowej

Poszczególne organy spółdzielni wykonują zadania należące do ich ustawowych i statutowych prerogatyw i nie budzi wątpliwości ogólna zasada przyznająca: walnemu zgromadzeniu członków spółdzielni zdolność do podejmowania uchwał dotyczących kwestii zasadniczych dla istnienia spółdzielni, radzie nadzorczej uprawnień nadzorczo-kontrolnych, zaś zarządowi zdolności do sprawowania funkcji zarządzających. Ustawodawca założył przy tym pewną elastyczność powyższego schematu, umożliwiającą przekazywanie niektórych kompetencji danego organu do katalogu czynności innego z nich, co jest pochodną charakteru statutu jako swoistej umowy wewnątrzspółdzielczej, która w zgodzie z zasadą swobody umów może kreować inne rozwiązania niż proponowane w przepisach o względnej mocy obowiązującej, oby nie kłóciły się one z normami o charakterze ius cogens.

Zgodnie z art. 46 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2013.1443 z późn. zm.- dalej "p.s.") statut może zastrzec do zakresu działania rady nadzorczej inne uprawnienia niż te opisane w § 1 wymienionego artykułu, a więc zadania o charakterze zarządzającym lub reprezentacyjnym. "Wprawdzie w literaturze podkreśla się, że nie jest wskazane zbyt szerokie przekazywanie funkcji zarządzających radzie nadzorczej, ale nie jest kwestionowana utrwalona od dawna praktyka powierzania jej uprawnień do ustalania zasad, które precyzują w sposób ogólny elementy istotne przy kształtowaniu indywidualnych stosunków pomiędzy członkami a spółdzielnią w drodze tzw. uchwał normatywnych.

Powierzenie radzie nadzorczej uprawnień do określania zasad naliczania opłat mieści się w tym zakresie i jest powszechną i długoletnią praktyką spółdzielczą nie budzącą wątpliwości w orzecznictwie (por. SN w uchwale z dnia 2 lutego 2007 r., III CZP 141/06, czy w wyroku z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 215/04)."- w ślad za uzasadnieniem wyroku SN z dnia 12 grudnia 2012 r., III CSK 49/12.

Rada nadzorcza może więc otrzymać statutowe upoważnienie do kształtowania zasad naliczania opłat eksploatacyjnych ale powinno być ono jasno wyartykułowane w treści statutu (por. cyt. wyżej judykaty oraz wyrok SA w Poznaniu z dnia 4 grudnia 2008 r., I A Ca 814/08). Postulat konkretności i precyzji wynika w tej sytuacji z zakazu rozszerzającej interpretacji wyjątków (exceptiones sunt non extendendae), do których niewątpliwie zalicza się przekazanie radzie nadzorczej kompetencji przypisanych innemu organowi.

Podjęcie przez radę nadzorczą pozwanej uchwały w przedmiocie, który nie został przekazany temu organowi w statucie i nie należy do zadań ustawowych rady wymienionych w art. 46 § 1 p.s. rodzi nieistnienie tej uchwały (actus non existens). Konkluzja tej treści ma swoje uzasadnienie w koncepcji uchwały jako oświadczenia woli spółdzielni składanego przez jej upoważniony organ. Uzurpacja prawa wypowiadania się w danej materii przez organ nieupoważniony oznacza niemożność uznania uchwały organu nieupoważnionego za oświadczenie woli spółdzielni (por. SA w W. w wyroku z dnia 28 września 2011 r., VI A Ca 20/11). W konsekwencji, powód zasadnie odmawiał wykonania obowiązku nałożonego na niego w uchwale nr 5/2012.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 21 stycznia 2016 r., I ACa 828/15

Standard: 27808 (pełna treść orzeczenia)

W literaturze jednak od dawna ukształtował się pogląd, zgodnie z którym funkcje kontrolne i nadzorcze są wprawdzie zasadniczym i najbardziej charakterystycznym przedmiotem działania rady, jednak nie wyłącznym. Taki wniosek wywieść można już z przeglądu zadań rady wymienionych w art. 46 § 1 pr. spół., z których zadania ściśle odpowiadające zakresowi kompetencji wskazanych w art. 44 pr. spół. wymienione są w art. 46 § 1 punktach 2, 6 i 7 oraz § 4 pr. spół. Pozostałe zadania stanowią realizację funkcji zarządzających (art. 46 § 1 pkt. 1, 3, 4 i 5 pr. spół.) oraz funkcji reprezentacji (art. 46 § 1 pkt. 8 pr. spół.).

O tym, że uprawnienia rady nadzorczej, nawet przewidziane wyraźnie w art. 46 § 1 pr. spół. nie muszą być bezwzględnie przypisane radzie nadzorczej świadczy art. 46 § 2 zd. drugie pr. spół, pozwalający w statucie przekazać do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia podejmowanie uchwał we wszystkich lub niektórych sprawach wymienionych w § 1 pkt 1, 3 oraz 5 tego artykułu. W tym kontekście art. 46 § 2 zd. pierwsze pr. spół. prawidłowo odczytany został przez Sądy obydwu instancji jako zezwolenie na przekazanie radzie nadzorczej uprawnień niekoniecznie odnoszących się do funkcji kontrolno-nadzorczych.

Wprawdzie w literaturze podkreśla się, że nie jest wskazane zbyt szerokie przekazywanie funkcji zarządzających radzie nadzorczej, ale nie jest kwestionowana utrwalona od dawna praktyka powierzania jej uprawnień do ustalania zasad, które precyzują w sposób ogólny elementy istotne przy kształtowaniu indywidualnych stosunków pomiędzy członkami a spółdzielnią w drodze tzw. uchwał normatywnych. Powierzenie radzie nadzorczej uprawnień do określania zasad naliczania opłat mieści się w tym zakresie i jest powszechną i długoletnią praktyką spółdzielczą, nie budzącą zastrzeżeń w orzecznictwie (por. np. uchwałę SN z dnia 2 lutego 2007 r., III CZP 141/06, czy wyrok z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 215/04).

Wyrok SN z dnia 12 grudnia 2012 r., III CSK 49/12

Standard: 27809 (pełna treść orzeczenia)