Interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności uchwał organów spółdzielni (art. 189 k.p.c.)

Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia nie jest wprost przewidziane w przepisach prawa. Sąd w całości podziela jednakże pogląd, że za dopuszczalnością takiego powództwa przemawia treść art. 42 § 9 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2013 r., poz. 1443, wyrok SN z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK 535/08,). Jego podstawę, tak jak i podstawę powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały rady nadzorczej albo uchwały zarządu spółdzielni, stanowi art. 189 k.p.c. (por. wyrok SN z dnia 16 stycznia 2008 r., IV CSK 462/07).

Czynną legitymację do wytoczenia takiego powództwa posiada ten, kto wykaże, że wobec spółdzielni ma interes prawny w stwierdzeniu nieważności (nieistnienia) uchwały (zob. art. 189 k.p.c.). W tym kontekście kluczowe jest jednak orzeczenie Sądu Najwyższego, w pełni zasługujące na aprobatę, w którym stwierdzono, iż w razie podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały, która byłaby sprzeczna z ustawą (art. 42 § 2 pr. spółdz.), każdy członek spółdzielni ma interes prawny (art. 189 k.p.c.; zob. także wyrok SN z dnia 14 marca 2013 r., I CSK 382/12) we wniesieniu powództwa do sądu, ale tylko o stwierdzenie jej nieważności ze skutkiem ex tunc (od wtedy, od tamtej chwili, czyli od dnia jej podjęcia).

Źródłem interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest stosunek członkostwa w spółdzielni, z którego wynika m.in. uprawnienie do udziału w walnym zgromadzeniu. Jeżeli członek spółdzielni ma prawo zaskarżyć uchwałę, wytaczając powództwo o jej uchylenie (art. 42 § 3 i 4 Prawa spółdzielczego), to oczywisty staje się jego interes prawny we wniesieniu powództwa ustalającego (art. 189 k.p.c.), mającego taki sam cel unicestwienia uchwały sprzecznej z prawem. Oznacza to, że w niniejszej sprawie nie było potrzeby badania interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa, choć, co zostanie wyjaśnione w dalszej części rozważań, interes taki niewątpliwie istniał.

Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały można wnieść w każdym czasie, gdyż sąd, wydając wyrok stwierdza nieważność według stanu w chwili zamknięcia rozprawy. Nie ma zatem zastosowania sześciotygodniowy termin wynikający z przepisu art. 42 § 6 ustawy – Prawo spółdzielcze ( nota bene zachowany przez powoda), gdyż ustawodawca przewidział go jedynie, co wprost wynika z jego treści, dla powództwa o uchylenie, a nie stwierdzenie nieważności uchwały.

Zgodnie z art. 42 § 2 ustawy – Prawo spółdzielcze nieważna jest uchwała sprzeczna z prawem. Strona powodowa, na której spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie, powinna zatem wykazać, że zaskarżona uchwała stoi w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującego prawa. W niniejszym procesie nieważności tej powód upatrywał w niejasności, nieprecyzyjności treści uchwały, co jego zdaniem może prowadzić do sytuacji, w której zarząd będzie podejmował decyzję o remoncie, wykraczające poza zwykły zarząd, bez wymaganej zgody członków.

Zgodnie z utrwalonym poglądem orzecznictwa sam przepis art 42 § 2 ustawy - Prawo spółdzielcze nie stanowi samodzielnej podstawy uprawniającej do stwierdzenia nieważności uchwały. Oznacza to, że aby skutecznie skorzystać z tego uprawnienia należy wskazać konkretny przepis ustawy (por. wyrok SA w Katowicach, z 27.03.2014 r., I ACa 44/14, wyrok SA w Gdańsku z 23.05.2013 r., V ACa 139/13).

Na stronie powodowej spoczywa obowiązek udowodnienia istnienia przesłanki nieważności. Jeżeli zatem zarzuca, że dana uchwała jest nieważna, jako sprzeczna z ustawą, to winna ową sprzeczność udowodnić, wskazując na konkretny przepis prawa (wyrok SA w Łodzi z 29.06.2015 r., I ACa 299/15). Nie jest rolą sądu samodzielne poszukiwanie naruszonych przez zaskarżoną uchwałę przepisów (tak SA w Gdańsku w przywołanym już wyżej wyroku).

Wyrok SO w Poznaniu z dnia 12 kwietnia 2017 r., I C 1082/16

Standard: 8772 (pełna treść orzeczenia)