Otwarty charakter katalogu praw i roszczeń zawarty w art. 16 UKW

Sąd Najwyższy w niniejszym składzie przychyla się do stanowiska, że art. 16 ust. 1 i 2 u.k.w.h. należy rozumieć w ten sposób, iż prawo osobiste lub roszczenie może zostać ujawnione w księdze wieczystej tylko wtedy, gdy przepisy ustawowe wyraźnie przewidują taką możliwość. Możliwość wpisu do księgi wieczystej nie może być natomiast wywodzona z natury lub cech danego prawa osobistego albo roszczenia.

Do ujawnienia prawa osobistego lub roszczenia konieczny jest przepis rangi ustawy wyraźnie dopuszczający taką możliwość. Przemawia za tym wykładnia językowa art. 16 ust. 1 u.k.w.h., a mianowicie użyte w tym przepisie sformułowanie „w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych”, które jednoznacznie oznacza, że jakiś przepis rangi ustawowej musi w wyraźny sposób zezwalać na ujawnienie danego prawa osobistego lub roszczenia 

Postanowienie SN z dnia 4 marca 2022 r., II CSKP 54/22

Standard: 76501 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawca w art. 16 ust. 1 u.k.w.h. wskazał na możliwość ujawnienia w księdze wieczystej, oprócz praw rzeczowych, także praw osobistych oraz roszczeń, zastrzegając że jest to dopuszczalne „w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych”. Podany w art. 16 ust. 2 u.k.w.h. katalog praw osobistych i roszczeń ma charakter przykładowy. Lista takich praw i roszczeń, jako otwarta podlega uzupełnieniu przez inne, odrębne przepisy ustawowe.

Wyszczególnienie w tym przepisie praw osobistych i roszczeń nie ma więc – jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 maja 2013 r., V CSK 297/12 – charakteru wyczerpującego.

Odnosząc się do ujawnionych w doktrynie i judykaturze rozbieżności dotyczących rozumienia art. 16 ust. 1 i 2 u.k.w.h., których źródłem jest  pogląd o możliwości ujawniania w księdze wieczystej nie tylko praw rzeczowych oraz przewidzianych w przepisach ustawowych praw osobistych i roszczeń, ale także „praw wyposażonych w elementy praw rzeczowych”, dla ujawnienia których w księdze wieczystej nie jest konieczne ustawowe upoważnienie, należy z całą mocą podkreślić, że w obowiązującym de lege lata stanie prawnym ustawodawca nie wyróżnił wspomnianej trzeciej kategorii praw osobistych i roszczeń, a więc tych, które „są wyposażone w elementy praw rzeczowych”.

Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2017 r., II CSK 230/16

Standard: 27383 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy