Zwrot nakładów poczynionych na zasiewy (art 706 k.c.)

według art. 706 k.c. dzierżawca gruntu rolnego, który przy rozpoczęciu dzierżawy wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie otrzymał odpowiednich zasiewów, a przy zakończeniu dzierżawy pozostawia zgodnie ze swym obowiązkiem zasiewy, może żądać zwrotu poczynionych na te zasiewy nakładów, a nakłady te – jak wskazuje się w literaturze – obejmują koszty uprawy roli, nawożenia (w tym koszty osobowe – tzw. robocizna i rzeczowe – materiałowe), a także równowartość ziarna. Przepis ten nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego i strony umowy dzierżawy mogą inaczej umówić się w przedmiocie zwrotu poczynionych przez dzierżawcę nakładów na zasiewy pozostawionych zgodnie z jego obowiązkiem przy zakończeniu dzierżawy.

Nakłady na zasiewy w postaci uprawy roli, czy nawożenia jednocześnie utrzymują dzierżawioną nieruchomość w należytym stanie i strony umowy dzierżawy chcąc wyłączyć możliwość domagania się przez dzierżawcę zwrotu poczynionych przez niego nakładów na zasiewy pozostawione zgodnie z jego obowiązkiem przy zakończeniu dzierżawy jednocześnie utrzymujących dzierżawioną nieruchomość w należytym stanie powinny to przewidzieć w umowie.

To, że w umowie dzierżawy powód zobowiązał się do utrzymania na własny koszt przedmiotu dzierżawy przez okres jej trwania w taki sposób, aby jego poszczególne składniki nie ulegały pogorszeniu z wyjątkiem pogorszenia wynikającego z normalnego zużycia rzeczy nie stanowi podstawy do stwierdzenia, że strony tej umowy wyłączyły możliwość domagania się przez powoda zwrotu poczynionych przez niego nakładów na zasiewy pozostawione zgodnie z jego obowiązkiem przy zakończeniu dzierżawy jednocześnie utrzymujących dzierżawioną nieruchomość w należytym stanie.

Skoro celem rozliczeń z art. 706 k.c. jest przeciwdziałanie możliwości zachwiania ekwiwalentności świadczeń stron umowy dzierżawy i niedopuszczenie do bezpodstawnego wzbogacenia wydzierżawiającego kosztem dzierżawcy, to jeżeli dzierżawca dokonał nakładów za zasiewy (np. nawożenia) wystarczających na kilka lat, to może on domagać się zwrotu tych nakładów w pełnym zakresie, a nie tylko w zakresie, w jakim skorzystałby z tych nakładów przy najbliższych zbiorach zasiewów, chyba że nakłady te będą w ogóle nieprzydatne wydzierżawiającemu. To jednak wydzierżawiający powinien wykazać, że poczynione przez dzierżawcę nakłady na nieruchomość były nieprzydatne wydzierżawiającemu w kolejnych latach.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 25 marca 2015 r., I ACa 939/14

Standard: 27373 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 706 k.c. stanowi bowiem, że jeżeli przy zakończeniu dzierżawy dzierżawca gruntu rolnego pozostawia zgodnie ze swym obowiązkiem zasiewy, może on żądać zwrotu poczynionych na te zasiewy nakładów o tyle, o ile wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie otrzymał odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu dzierżawy.

Z kolei z art. 676 k.c. w zw. z art. 694 k.c. wynika, że jeżeli dzierżawca ulepszył rzecz dzierżawioną, wydzierżawiający, w braku odmiennej umowy, może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego.

Powód winien był zatem wykazać, że w dacie zakończenia dzierżawy na dzierżawionych od pozwanego gruntach pozostawił zasiewy i że wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie otrzymał odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu dzierżawy, czy też, że w dacie zwrotu pozwanemu dzierżawionych gruntów rolnych istniały na nich poczynione przez powoda ulepszenia zwiększające wartość lub użyteczność tych nieruchomości – jako że w umowie dzierżawy strony nie uregulowały kwestii rozliczenia ulepszeń, a pozwany nie żądał od powoda przywrócenia dzierżawionych gruntów do stanu poprzedniego.

według art. 706 k.c. dzierżawca może żądać zwrotu nakładów poniesionych na zasiewy pozostawione przez niego przy zakończeniu dzierżawy o tyle, o ile wbrew wymaganiom prawidłowej gospodarki nie otrzymał odpowiednich zasiewów przy rozpoczęciu dzierżawy. Tymczasem na dzierżawionych przez powoda od pozwanego gruntach rolnych, na których powód – jak twierdził – zasiał trawę – była zasiana trawa przy rozpoczęciu dzierżawy. Zwrotu nakładów poniesionych na trawę zasianą na dzierżawionych przez powoda od pozwanego gruntach, na których była trawa przy rozpoczęciu dzierżawy powód nie może domagać się także na podstawie art. 676 k.c. w zw. z art. 694 k.c.

Jednocześnie ani na podstawie art. 706 k.c., ani na podstawie art. 676 k.c. w zw. z art. 694 k.c. powód nie może domagać się zwrotu nawozów, wapna, które – jak twierdził – zużył w czasie korzystania przez niego z dzierżawionych od pozwanego gruntów rolnych. Nawożenie przez powoda dzierżawionych od pozwanego gruntów w czasie korzystania przez niego z tych gruntów było obowiązkiem powoda, przewidzianym tak w łączącej strony umowie dzierżawy, jak i art. 696 k.c.

W umowie stron powód zobowiązał się bowiem do utrzymywania przedmiotu dzierżawy w dobrej kulturze rolnej, zaś według art. 696 k.c. dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki. Nawożenie dzierżawionych gruntów stanowi zatem nakład konieczny na te grunty, a nie ulepszenie dzierżawionych gruntów, a – jak wskazano powyżej – na podstawie art. 676 k.c. w zw. z art. 694 k.c. dzierżawca może żądać zapłaty sumy odpowiadającej wartości dokonanych przez niego, a zatrzymanych przez wydzierżawiającego ulepszeń dzierżawionej rzeczy w chwili zwrotu rzeczy.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 20 lutego 2015 r., I ACa 805/14

Standard: 27374 (pełna treść orzeczenia)