Wpływ ogłoszenia upadłości na zastaw ustawowy przysługujący wynajmującemu

W niniejszej sprawie jest poza sporem między stronami, że powodowa spółka była dłużnikiem pozwanej i na dzień 24 listopada 2000 r. jej dług, do uiszczenia którego została wezwana, wynosił 1 mln złotych. Dla dokonania zatem prawidłowej oceny, kiedy powstało prawo zastawu na rzeczach wniesionych przez powodową spółkę konieczna jest konstatacja, kiedy powstała wierzytelność pozwanej. Sposób oraz terminy płatności czynszu oraz innych należności określały umowy, jakie między sobą zawarły strony. Ponadto, powodowa spółka została przed dniem ogłoszenia upadłości wezwana do spełnienia świadczenia, a zatem wierzytelność powstała przed ogłoszeniem upadłości, co oznacza, że i ustawowe prawo zastawu powstało w tym terminie. Do powstania ustawowego prawa zastawu nie jest konieczne dokonanie jakiejkolwiek czynności, prawo to nie powstaje bowiem z chwilą złożenia oświadczenia wierzyciela, ani też nie tworzy tego prawa żaden wpis (np. jak przy hipotece), konieczne jest natomiast istnienie określonej wierzytelności - tutaj należności z tytułu czynszu lub innych świadczeń dodatkowych za okres nie dłuższy niż rok. Bezsporne jest między stronami, iż wierzytelność pozwanej w stosunku do upadłej spółki istniała.

W związku z powyższym nie jest trafny także zarzut naruszenia Prawa upadłościowego - art. 27. Przywołane przez skarżącą orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1994 r. dotyczy innej niż w niniejszej sprawie sytuacji, bowiem podejmując ww. uchwałę Sąd Najwyższy dokonał porównania zakresów norm prawnych wynikających z art. 27 Prawa upadłościowego oraz art. 29 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Wskazał, że hipotezy obu przepisów nie wyrażają takiej samej sytuacji faktycznej, bowiem art. 29 u.o.k.w. ma charakter normy ogólnej, zaś art. 27 Prawa upadłościowego stanowi przepis szczególny w stosunku do ww. normy. Rozważania te jednak czynione były w sytuacji wniosku o wpis hipoteki przymusowej, gdzie wpis do księgi wieczystej ma charakter konstytutywny, stanowiący o powstaniu tego prawa. Kwestią dotyczącą hipoteki ustawowej i zakresu działania lub nie art. 27 Prawa upadłościowego zajmował się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 27 kwietnia 1994 r. W podjętej uchwale stwierdził, że art. 27 Prawa upadłościowego nie stoi na przeszkodzie w uzyskaniu wpisu hipoteki ustawowej po ogłoszeniu upadłości, W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że istnieje różnica dotycząca powstania hipoteki przymusowej a ustawowej. Wpis przy hipotece przymusowej jest konstytutywny a hipoteka ustawowa, jako środek zabezpieczenia o charakterze rzeczowym nie wiąże się z wpisem w księdze wieczystej i w takim sensie hipoteka ustawowa nie mieści się w uregulowanym w art. 27 Prawa upadłościowego zakazie. Analogicznie zatem w niniejszej sytuacji przyjąć należy, że skoro zastaw ustawowy na rzeczach wniesionych przez najemcę powstaje z chwilą wymagalności długu najemcy, to zastaw taki nie mieści się w zakazie art. 27 Prawa upadłościowego. Stąd w ocenie Sądu Apelacyjnego podniesiony zarzut nie jest trafny.

Zgodzić się natomiast należy z poglądem wyrażonym przez skarżącą w piśmie procesowym, uzupełniającym zarzuty. Skarżący podniósł mianowicie, że zaskarżony wyrok narusza art. 117 § 1 Prawa upadłościowego.

Zgodnie z przywołanym wyżej przepisem, osoby, które mają w swoim władaniu rzeczy wchodzące w skład masy upadłości z tytułu prawa zastawu lub zatrzymania, obowiązane będą do przeprowadzenia sprzedaży tych rzeczy w drodze przepisanej prawem.

Sprzedaż w drodze przepisanej prawem wymaga uzyskania tytułu wykonawczego, gdyż zaspokojenie się zastawnika z rzeczy obciążonej zastawem następuje według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. W niniejszej sprawie nie jest sporną okoliczność, że pozwana nie uzyskała przed ogłoszeniem upadłości tytułu wykonawczego, co oznacza, że nie będzie mogła sprzedać rzeczy wg zasad wskazanych w art. 117 § 1 Prawa upadłościowego, jeśli tak, to sprzedaży może dokonać jedynie syndyk masy upadłości, a to oznacza, że musi mieć rzecz w swoim władaniu, zgodnie z art. 117 § 1 zdanie trzecie Prawa upadłościowego. Sformułowanie "sprzedaż nie będzie możliwa" mieści w swoim zakresie także sytuację, gdy zastawnik nie uzyskał przed ogłoszeniem upadłości tytułu wykonawczego.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 10 września 2003 r., VI ACa 129/03

Standard: 27349