Spory kompetencyjne między centralnymi organami państwa (art. 189 konstytucji)

Trybunał Konstytucyjny, rozstrzygając spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, orzeka o treści i granicach kompetencji pozostających w sporze organów. Przedmiotem rozstrzygnięcia może być zarówno aspekt przedmiotowy spornych kompetencji (treść działań organów pozostających w sporze o kompetencje), jak i aspekt osobowy (określenie podmiotów władnych podjąć określone przez prawo działania).

Trybunał, rozpoznając spór kompetencyjny, rozstrzyga o istnieniu lub nieistnieniu kompetencji określonego centralnego organu państwa oraz o kształcie prawnym spornej kompetencji. Pytanie o kompetencję pojawia się z reguły na tle konkretnych sytuacji jednostkowych, w których dwa (lub więcej) centralne organy państwa uznały się za właściwe do podjęcia tożsamych działań prawnych bądź uznały się za niewłaściwe do podjęcia danego aktu.

Sformułowanie art. 189 Konstytucji nie daje podstaw do przyjęcia, że kognicja Trybunału Konstytucyjnego ogranicza się do rozstrzygania sporów o kompetencje ustanowione tylko w Konstytucji. Zadania centralnych organów konstytucyjnych wykonywane są przez wykorzystanie kompetencji zarówno konstytucyjnych jak i ustawowych, a nadto - wynikających z innych aktów powszechnie obowiązujących (ratyfikowanych umów międzynarodowych, a nawet - rozporządzeń). Ogólne określenie "spory kompetencyjne" zawarte w art. 189 Konstytucji wskazuje, że Trybunał rozstrzyga spory o kompetencje bez względu na rangę przepisu je ustanawiającego. W odniesieniu do centralnych konstytucyjnych organów państwa ustalenie treści i zakresu ich poszczególnych kompetencji następuje przez zestawienie szczegółowych unormowań kompetencyjnych z określonymi w Konstytucji funkcjami i zadaniami konkretnych organów pozostających w sporze kompetencyjnym.

Rozstrzyganie przez Trybunał Konstytucyjny sporu kompetencyjnego sprowadza się do zajęcia przez Trybunał wiążącego prawnie stanowiska w sytuacji, gdy pojawi się (i zostanie przedłożona do rozstrzygnięcia Trybunałowi) rozbieżność stanowisk dwóch lub większej liczby organów co do zakresu (granic) kompetencji któregoś z nich. Rozbieżność może polegać na przekonaniu, że obu spierającym się organom przysługuje określona kompetencja do wydania danego aktu lub podjęcia danej czynności prawnej (spór pozytywny), bądź na przekonaniu, że oba danej kompetencji nie mają. Musi przy tym zaistnieć realny spór, nie zaś - potencjalna wątpliwość interpretacyjna. Organ inicjujący spór kompetencyjny winien udokumentować realność sporu o kompetencje oraz uprawdopodobnić interes prawny w jego rozstrzygnięciu.

Postanowienie TK z dnia 20 maja 2009 r., Kpt 2/08

Standard: 3102 (pełna treść orzeczenia)

"Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o TK ze sporem kompetencyjnym mamy do czynienia, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjne organy państwa uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały w sprawie rozstrzygnięcie (spór kompetencyjny pozytywny) albo gdy organy te uznały się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy (spór kompetencyjny negatywny)".

Sformułowanie "uznały się za właściwe" w kontekście sformułowania "wydały rozstrzygnięcie" należy rozumieć w ten sposób, że pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa występuje spór co do właściwości rzeczowej. Spór co do właściwości miejscowej pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa nie może zaistnieć, ponieważ kompetencje centralnego konstytucyjnego organu państwa rozciągają się na terytorium całego państwa. "Przedmiotowo (...) spór musi być rzeczywisty, a nie teoretyczny, u podłoża którego mogłaby leżeć chęć - wyprzedzającego spór - uzyskania wiążącej wykładni TK" (zob. tamże, s. 313).

W sporze kompetencyjnym podlegającym rozstrzyganiu przez Trybunał Konstytucyjny mogą brać udział tylko centralne konstytucyjne organy państwa, a to znaczy, że spierające się organy muszą spełniać dwa warunki:

1) muszą być organami "konstytucyjnymi", a więc ich byt i kompetencja do określonych działań muszą bezpośrednio wynikać z Konstytucji,

2) muszą należeć do kategorii organów "centralnych", co z kolei wyklucza spory pomiędzy organami różnego szczebla w tej samej strukturze organizacyjnej. W konsekwencji spór kompetencyjny, w rozumieniu art. 189 Konstytucji, nie może wystąpić pomiędzy centralnymi organami państwa, z których choćby jeden nie jest organem konstytucyjnym.

Nie może też wystąpić spór kompetencyjny, w znaczeniu art. 189 Konstytucji, między konstytucyjnymi organami państwa, z których choćby jeden nie jest organem centralnym.

W sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa Trybunał Konstytucyjny orzeka w pełnym składzie (art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o TK). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego zapada w formie postanowienia (art. 70 ust. 2 pkt 1 ustawy o TK).

Postanowienie TK z dnia 23 czerwca 2008 r., Kpt 1/08

Standard: 3175 (pełna treść orzeczenia)