Ujawnienie po rozpoczęciu przewodu sądowego, że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie

Art. 400 § 1 k.p.k. obliguje sąd rozpoznający czyn określony w akcie oskarżenia jako przestępstwo, do rozpoznania sprawy w dalszym ciągu w tym samym składzie, jeśli okaże się po rozpoczęciu przewodu sądowego, że czyn będący przedmiotem aktu oskarżenia stanowi wykroczenie; wówczas stosowany jest w toku rozpoznania sprawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (k.p.s.w.).

Wydanie postanowienia na podstawie art. 400 § 1 k.p.k. skutkuje niemożnością przekazania tej sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania sprawy o wykroczenie, skoro przepis obliguje do dalszego jej prowadzenia przez sąd karny. Konsekwencją tego jest, że zaskarżenie tak wydanego wyroku odbywa się już według reguł określonych w k.p.s.w. (por. np. wyroki SN: z dnia 14 października 2004 r., II KK 276/04; z dnia 13 listopada 2014 r., V KK 322/14).

Artykuł 400 § 1 k.p.k. - w układzie, gdy przepis był stosowany na etapie przed sądem pierwszej instancji - nie może kreować składu sądu odwoławczego, który miałby rozpoznać apelację prokuratora, jeśli w niej kwestionowany jest charakter czynu jako wykroczenia.

Wyrok SN z dnia 16 maja 2023 r., V KK 52/23

Standard: 71358 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie wszczętej w trybie przepisów postępowania karnego, jeżeli sąd pierwszej instancji w wyroku uznał za wykroczenie czyn zarzucany oskarżonemu jako przestępstwo, a orzeczenie to sąd odwoławczy uchylił i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania na skutek środka odwoławczego wniesionego wyłącznie na korzyść, to rozpoznaniu podlega sprawa o wykroczenie.

Dalsze procedowanie w razie uchylenia przez sąd odwoławczy wyroku, którym sąd pierwszej instancji w miejsce zarzucanego oskarżonemu przestępstwa przypisał mu wykroczenie, zależne jest od kierunku wniesionego środka odwoławczego. W sytuacji bowiem, gdy wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść, kwestionujący przypisanie wykroczenia w miejsce przestępstwa, to w postępowaniu ponownym „odżywa” możliwość przypisania przestępstwa, a sprawa ma w związku z tym znów charakter sprawy o przestępstwo. Jeżeli jednak sąd odwoławczy uchylił wyrok zaskarżony wyłącznie apelacją wniesioną na korzyść, to w takim układzie procesowym, sąd w postępowaniu ponownym nie dysponuje już możliwością przypisania zarzucanego aktem oskarżenia przestępstwa, a sprawa dalej ma w związku z powyższym charakter sprawy o wykroczenie. W takim układzie procesowym, a więc przy apelacji na korzyść, uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji przyjmującego, że oskarżony w miejsce przestępstwa dopuścił się jedynie wykroczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, utrwala wskazany charakter sprawy jako „sprawy o wykroczenie”. W takiej sytuacji zmiana procedury karnej na procedurę wykroczeniową dokonana na podstawie art. 400 k.p.k. w związku z ujawnieniem, że czyn oskarżonego stanowi przestępstwo, oznacza stosowanie w tej procedurze pośredniego zakazu reformationis in peius. W konsekwencji w postępowaniu ponownym nie może zapaść orzeczenie surowsze dla obwinionego (art. 443 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w.).

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2023 r., I KS 13/23

Standard: 71359 (pełna treść orzeczenia)