Przekroczenie granicy wbrew przepisom (art. 49a k.w.)

Powołane przez Sąd pierwszej instancji przepisy ustaw o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz o dokumentach paszportowych wskazują jedynie, że dokumenty, o których w nich mowa, uprawniają do przekraczania granicy przez obywatela polskiego. Nie ma w nich natomiast mowy o obowiązku ich posiadania w trakcie owego przekraczania granicy.

W omawianej tu kwestii obszernie i zasadnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 marca 2010 r., V KK 265/09, które to wywody Sąd Najwyższy w składzie obecnym w pełni podziela. W przywołanym judykacie SN  stwierdził, że uprawnienie do przekraczania granic wewnętrznych Unii Europejskiej w każdym miejscu bez odprawy granicznej zwalnia od obowiązku nie tylko legitymowania się przed kimkolwiek dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy, ale i od powinności posiadania takiego dokumentu w czasie przekraczania tych granic. Obowiązek zaś posiadania przez pełnoletniego obywatela polskiego, zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej dowodu osobistego (art. 34 ust. 1 powołanej ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych) nie rozciąga się więc na konieczność posiadania przy sobie dowodu w czasie przekraczania granic wewnętrznych. W świetle treści art. 20 kodeksu granicznego Schengen – jak dalej wywiódł Sąd Najwyższy - przepisy art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz art. 4 ustawy o dokumentach paszportowych należy interpretować w ten sposób, że ewentualne wezwanie funkcjonariuszy Straży Granicznej państw Unii Europejskiej na granicach wewnętrznych do okazania dowodu lub paszportu będzie służyć tylko weryfikacji (potwierdzeniu), prawa obywatela polskiego do swobodnego przemieszczania się po jej obszarze.

Z uwagi na powyższe, przyjąć trzeba, że zachowanie syna obwinionego nie wypełniało wszystkich znamion czynu zabronionego, o których mowa w art. 49a § 1 k.w. Przepis ten przewiduje odpowiedzialność za przekroczenie granicy „wbrew przepisom”. Sądy przyjęły, że C. B., jako obywatel polski, przekraczając w obydwu kierunkach wewnątrzwspólnotową granicę polsko – niemiecką, powinien posiadać przy sobie wymagany dla takiego przekroczenia dokument w postaci dowodu osobistego czy paszportu. Wykazano jednak już wcześniej, że przepisy prawa nie zobowiązują obywatela polskiego do posiadania przy sobie któregoś z tych dokumentów podczas przekraczania granicy wewnętrznej. Tym samym zachowanie C. B. nie miało cechy bezprawności. Nie doszło bowiem do przekroczenia granicy wewnętrznej wbrew przepisom. Stosownie zatem do powołanego uprzednio art. 14 § 1 k.w. nie wchodziła w rachubę odpowiedzialność M. B. za przypisane mu wykroczenie polegające na udzieleniu pomocy do przekroczenia granicy wbrew przepisom, która uzależniona jest przecież od dokonania przez sprawcę czynu zabronionego, co w sprawie niniejszej miejsca nie miało. Nie było więc prawidłowe przypisanie obwinionemu pomocnictwa do wykroczenia z art. 49a § 1 k.w.

Wyrok SN z dnia 21 kwietnia 2016 r., V KK 100/16

Standard: 26767 (pełna treść orzeczenia)

Uprawnienie do przekraczania granic wewnętrznych Unii Europejskiej w każdym miejscu bez odprawy granicznej zwalnia od obowiązku nie tylko legitymowania się przed kimkolwiek dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy, ale i od powinności posiadania takiego dokumentu w czasie przekraczania tych granic.

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od obywatelstwa. Nie istnieje już pojęcie „przejście graniczne” na granicy wewnętrznej. „Przejście graniczne” w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 8 kodeksie granicznym Schengen (Dz. U. UE-L 2006, nr 105, poz. 1 ze zm), jest miejscem wyznaczonym do przekraczania granic zewnętrznych Unii. Dlatego Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 16 ust. 4 u.och.g.p. ogłosił tylko wykaz przejść granicznych na granicach zewnętrznych (obwieszczenie z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ogłoszenia przejść granicznych, rodzaju ruchu dozwolonego przez te przejścia oraz czasu ich otwarcia, M.P. Nr 97, poz. 854). Na granicach wewnętrznych nie ma też odprawy granicznej w rozumieniu art. 2 pkt 10 k.g.S.

Obowiązek posiadania przez pełnoletniego obywatela polskiego, zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, dowodu osobistego (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 – dalej u.e.l.d.o.) nie rozciąga się na konieczność posiadania przy sobie dowodu w czasie przekraczania granic wewnętrznych. Uregulowania zawarte w art. 20 k.g.S. i art. 34 ust. 1 u.e.l.d.o. są od siebie niezależne (zob. art. 21c k.g.S.).

Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1 u.e.l.d.o. – dowód osobisty, a w myśl art. 4 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych, Dz. U. Nr 143, poz. 1027 ze zm. – dokument paszportowy uprawnia obywateli polskich do przekraczania granicy (dowód osobisty – granic państw członkowskich Unii Europejskiej). W świetle treści art. 20 k.g.S. przepisy te należy interpretować w ten sposób, że ewentualne wezwanie funkcjonariuszy Straży Granicznej państw Unii Europejskiej na granicach wewnętrznych do okazania dowodu lub paszportu będzie służyć tylko weryfikacji (potwierdzeniu), prawa obywatela polskiego do swobodnego przemieszczania się po jej obszarze. Brak takiego dokumentu nie jest karalnym usiłowaniem popełnienia wykroczenia z art. 49a § 2 k.w.

Objęcie Polski z dniem 21 grudnia 2007 r. dorobkiem Schengen oznacza, że z tym dniem w zakresie przekraczania granic wewnętrznych obowiązuje ustawa nowa w rozumieniu art. 4 § 1 k.k., to jest tylko art. 20 k.g.S. Nie wypełnia on blankietu zawartego w art. 49a k.w. i art. 264 k.k. 

W świetle treści art. 20 k.g.S. przepisy te należy interpretować w ten sposób, że ewentualne wezwanie funkcjonariuszy Straży Granicznej państw Unii Europejskiej na granicach wewnętrznych do okazania dowodu lub paszportu będzie służyć tylko weryfikacji (potwierdzeniu), prawa obywatela polskiego do swobodnego przemieszczania się po jej obszarze. Brak takiego dokumentu nie jest karalnym usiłowaniem popełnienia wykroczenia z art. 49a § 2 k.w.

Wyrok SN z dnia 9 marca 2010 r., V KK 265/09

Standard: 26768 (pełna treść orzeczenia)