Niestosowanie się do znaku lub sygnału drogowego w rozumieniu art. 92 § 1 k.w.

Niestosowanie się do znaku lub sygnału drogowego penalizowane przez art. 92 § 1 k.w. nie oznacza wyłącznie przekroczenia zakazu lub nakazu wyrażonego w treści tego znaku lub sygnału, lecz stanowi brak zachowania zgodnego z prawnie określoną dyrektywą postępowania, związaną z konkretnym znakiem lub sygnałem drogowym.

Zachowanie sprawcy polega na braku podporządkowania się dyrektywie płynącej ze znaku lub sygnału drogowego. Treść tej dyrektywy nie jest jednak dowolnie lub intuicyjnie ustalana przez każdego z uczestników ruchu drogowego, lecz jest sprecyzowana w sposób określony przez prawo i przez podmioty do tego upoważnione.

Cały szereg dyrektyw odnoszących się do konkretnych znaków drogowych ustawodawca zawarł wprost w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm. – określany dalej jako „p.r.d.”). Tytułem przykładu wymienić można przepis art. 22 ust. 6 p.r.d. zabraniający m. in. zawracania w tunelu, na autostradzie i na drodze ekspresowej, chociaż zarówno tunel, autostrada, jak i droga ekspresowa są oznakowane znakami informacyjnymi (odpowiednio – D–37, D–9, D–7).

Podobnie, przepisy art. 49 ust. 1 i nast. p.r.d. zabraniają zatrzymania pojazdu m.in. na przejeździe kolejowym i tramwajowym, na skrzyżowaniu, na przejściu dla pieszych – także opatrzonych przecież znakami informacyjnymi lub ostrzegawczymi. Zatem, już z samego ustawowego zakazu bezpośrednio płynie dyrektywa zabraniająca wykonywania takich manewrów w rejonie obowiązywania wymienionych znaków. Obok takiego sposobu regulacji ustawodawca posłużył się generalną klauzulą zamieszczoną w art. 7 ust. 2 p.r.d., upoważniającą ministra właściwego do spraw transportu i ministra właściwego do spraw wewnętrznych do określenia w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej znaków i sygnałów obowiązujących w ruchu drogowym.

Istotne są przy tym szczególnie dwie kwestie: upoważnienie to obejmuje również prawo do określenia znaczenia tych znaków i zakresu ich obowiązywania, a więc prawo sformułowania obowiązujących dyrektyw płynących z tych znaków oraz przewiduje zamieszczenie tych dyrektyw w akcie normatywnym niższego rzędu niż ustawa. Z treści natomiast art. 7 ust. 1 p.r.d. wynika, że znaki i sygnały drogowe wyrażają ostrzeżenia, zakazy, nakazy i informacje. Nie oznacza to jednak takiego normatywnego podziału tych znaków, który miałby wykluczać związanie ze znakiem należącym do grupy znaków ostrzegawczych (np. „A–7” uprzedzającym o zbliżaniu się do drogi z pierwszeństwem przejazdu) – dalej idącej dyrektywy (tj. w tym wypadku – nakazu ustąpienia pierwszeństwa pojazdowi poruszającemu się taką drogą – § 5 ust. 5 wspomnianego rozporządzenia o znakach i sygnałach drogowych).

Płynie z tego wniosek, że dyrektywa związana z konkretnym znakiem może być dalej idąca niż proste odczytanie podstawowej treści znaku. Jest niewątpliwe, że każdy znak zawiera konkretną informację dla uczestnika ruchu drogowego niezależnie od tego, czy umownie zostanie zaliczony do kategorii znaków ostrzegawczych, zakazu lub nakazu.

Problem wszakże nie wyczerpuje się w warstwie informacyjnej. Część tych znaków – obok informacji – wyraża również nakaz lub zakaz określonego zachowania się skierowany do konkretnego uczestnika ruchu drogowego.

Uczestnik ruchu drogowego nie może zatem ograniczyć się do poznania jedynie informacji płynącej ze znaku drogowego. Ta informacja ma mu natomiast uświadomić dyrektywy dotyczące jego dalszego postępowania.

Takie dyrektywy, obligujące do podjęcia określonego zachowania lub wręcz przeciwnie, właśnie nakazujące powstrzymanie się od takiego zachowania, mogą być powiązane z różnymi rodzajami znaków i samo odwoływanie się do ich powierzchownej kategoryzacji, nie stanowi wystarczającej wskazówki interpretacyjnej.

Przykładem może być znak „D-42”, informujący o granicy obszaru zabudowanego. Zaliczenie go do kategorii znaków informacyjnych nie zmienia tego, że związana jest z nim ustawowa dyrektywa nakazująca poruszanie się z prędkością obowiązującą na takim obszarze (art. 20 ust. 1, 1a i 2 p.r.d.).

Z informacją, prawnie połączony jest więc nakaz określonego zachowania. Niestosowanie się do znaku lub sygnału drogowego w rozumieniu art. 92 § 1 k.w., penalizowane przez ten przepis, nie oznacza zatem wyłącznie przekroczenia zakazu lub nakazu wyrażonego w treści tego znaku lub sygnału, lecz stanowi brak zachowania zgodnego z prawnie określoną dyrektywą postępowania, związaną z konkretnym znakiem lub sygnałem drogowym.

Chodzi zatem o sytuację, kiedy osoba, do której skierowana jest dyrektywa postępowania przewidzianego w regulacjach dotyczących ruchu drogowego, wynikająca z obowiązywania konkretnego znaku drogowego – nie podejmuje tego zachowania.

Postanowienie SN z dnia 23 września 2009 r., I KZP 15/09

Standard: 26749 (pełna treść orzeczenia)