Zdolność skargowa publicznych podmiotów gospodarczych

Trybunał Konstytucyjny uznaje, że wobec zmieniającego się obszaru aktywności państwa - w szczególności powstawania nowych form, w ramach których państwo prowadzi działalność gospodarczą - o zdolności skargowej nie może decydować kryterium czysto formalne tj. umiejscowienie danego podmiotu w określonym systemie organów władzy publicznej, ale kryterium materialne tj. posiadanie przez skarżące podmioty pewnych cech koniecznych wynikających z wykładni literalnej i funkcjonalnej tekstu Konstytucji.

Dotychczas w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny uznał, że zdolności do powoływania się na wolność gospodarczą nie posiadają - oprócz organów państwa - jednostki samorządu terytorialnego, albowiem "mają one całkowicie odmienny charakter niż osoby prawne tworzone przez osoby fizyczne w ramach korzystania z gwarantowanej konstytucyjnie wolności" (postanowienie z 12 października 2004 r., sygn. Ts 35/04). Powyższa reguła znajduje również zastosowanie w odniesieniu do publicznych podmiotów gospodarczych, gdyż "z użycia w art. 20 i art. 22 Konstytucji zwrotu «wolność działalności gospodarczej» wynika, że chodzi o działalność jednostek (osób fizycznych) oraz instytucji «niepaństwowych» (... niepublicznych), które mają prawo samodzielnego decydowania o udziale w życiu gospodarczym (...). Chodzi tu więc o osoby fizyczne i inne podmioty, które korzystają z praw i wolności przysługujących człowiekowi i obywatelowi" (wyrok z 7 maja 2001 r., sygn. K 19/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 82). Sprzężenie art. 22 z art. 20 Konstytucji, w którym materialną podstawą wolności działalności gospodarczej jest szeroko pojęta własność prywatna, świadczy o tym, iż konstytucyjną ochroną nie jest objęta działalność prowadzona przez państwo, a także instytucje publiczne wykorzystujące mienie Skarbu Państwa oraz inne państwowe osoby prawne (zob. L. Garlicki, Komentarz do art. 22 Konstytucji, [w:] red. L. Garlicki, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2001, t. II, s. 9). Z charakteru obu przepisów wynika, że nie mają one zastosowania do działań państwa w zakresie podejmowanej działalności gospodarczej. Państwo w takim wypadku dysponuje znaczną swobodą tworzenia, likwidacji i kształtowania podmiotów, przy pomocy których uczestniczy w obrocie gospodarczym (np. przedsiębiorstw państwowych, zakładów, spółek kapitałowych).

Postanowienie TK z dnia 20 grudnia 2007 r., SK 67/05, OTK-A 2007/11/168

Standard: 3052 (pełna treść orzeczenia)