Określenie zakresu przedmiotowego egzaminu adwokackiego

W kontekście art. 17 ust. 1 Konstytucji konieczne jest zagwarantowanie organom samorządu adwokackiego odpowiedniego wpływu na kształtowanie zasad odbywania aplikacji oraz na zakres merytoryczny egzaminu adwokackiego, stanowiącego sprawdzian umiejętności w zakresie wykonywania zawodu adwokata. Wymaga to zagwarantowania samorządowi zawodowemu odpowiedniego uczestnictwa w określaniu zakresu przedmiotowego egzaminu adwokackiego, a nadto - adekwatnej reprezentacji tego samorządu w składzie komisji do przeprowadzenia egzaminu. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nie chodzi tu o większościowy udział przedstawicieli samorządu adwokatów w składzie komisji do przeprowadzenia egzaminu ani też o taki udział w składzie zespołu formułującego zestawy pytań i tematów na potrzeby egzaminu adwokackiego, całkowicie pominięty w ustawie nowelizującej. Wymóg odpowiedniego (adekwatnego) udziału winien być rozumiany jako gwarancja uczestniczenia w działaniach merytorycznych związanych z określeniem zakresu egzaminu adwokackiego, a ponadto - zgodnie z naturą egzaminu - sprawdzenia umiejętności zawodowych, predysponujących do wykonywania zawodu adwokata. Winien on ponadto odpowiadać zasadzie samorządności, tj. kształtowania przez samorząd zawodowy, jego reprezentacji w składach wspomnianych tu ciał kolegialnych (zespołu ustalającego zestaw pytań na potrzeby egzaminu oraz komisji do przeprowadzenia egzaminu). Wykonywanie przez samorząd zawodowy adwokatów funkcji określonych w art. 17 ust. 1 Konstytucji wymaga ponadto uczestnictwa przedstawicieli samorządu w postępowaniu odwoławczym po przeprowadzeniu egzaminu adwokackiego.

Trybunał Konstytucyjny podkreśla w tym miejscu, że nie wyklucza innej postaci egzaminów dopuszczających do wykonywania zawodów prawniczych, w tym: jedno- lub dwustopniowego państwowego egzaminu prawniczego. Przy tej formule egzaminu rola organów państwowych byłaby decydująca. To potencjalne rozwiązanie wymagałoby jednak wyraźnie sformułowanej (a nie tylko - dorozumianej) decyzji ustawodawcy oraz ulokowania przepisów o państwowym egzaminie (egzaminach) prawniczym (prawniczych) w odrębnej ustawie. Łączyłoby się to jednak z kompleksową zmianą systemu przygotowania do zawodów prawniczych. Reforma taka musiałaby też uwzględniać zasadę równego dostępu do tych zawodów, jako konsekwencję zasady równego traktowania ubiegających się o ten dostęp. W aktualnym stanie prawnym istotną przeszkodą do takiego ukształtowania egzaminu adwokackiego jest art. 78 ust. 3 ustawy znowelizowanej. Przepis ten stanowi "Egzamin adwokacki polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu adwokackiego (...) do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata (...)". Znowelizowana ustawa podtrzymuje - z woli ustawodawcy - status egzaminu adwokackiego jako egzaminu weryfikującego przygotowanie umiejętności składających ten egzamin do wykonywania zawodu adwokata. Uzasadnia to objęcie zakresu tego egzaminu pieczą samorządu adwokackiego. W rezultacie zaś uzasadnia zarzut sprzeczności w odniesieniu do art. 78 ust. 1 i 6 oraz art. 78i ust. 2 i 3 ustawy znowelizowanej z art. 17 ust. 1 Konstytucji.

Wyrok TK z dnia 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A 2006/4/45, Dz.U.2006/75/529

Standard: 463 (pełna treść orzeczenia)