Nadzór nad samorządem zawodowym adwokatów

Nadzór nad działalnością samorządu zawodowego adwokatów uzasadniony jest potrzebą ochrony wartości konstytucyjnych, takich jak ochrona praw obywateli oraz bezpieczeństwo obrotu prawnego. Ze względu na ochronę osób korzystających z pomocy prawnej świadczenie tego rodzaju pomocy nie może być pozostawione poza (określoną przez ustawodawcę) kontrolą jej form i jakości ze strony organów władzy państwowej oraz stosownego samorządu zawodowego (wyrok z 19 kwietnia 2006 r., sygn. K 6/06, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 45).

Nadzór nie implikuje istnienia relacji hierarchicznego podporządkowania podmiotu nadzorowanego temu organowi, który nadzór sprawuje. Stąd też tak jak istnienie nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad działalnością administracyjną sądów nie narusza zasad niezależności sądów i niezawisłości sędziów, tak również nadzór tego organu nad działalnością samorządu zawodowego adwokatów w zakresie i formach określonych ustawą nie narusza wolności wykonywania zawodu przez członków tego samorządu.

Należy zauważyć, że instytucja nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad działalnością samorządu zawodowego adwokatów ma swoją wieloletnią tradycję, wywodzącą się jeszcze z okresu międzywojennego. Nie przesądza to kwestii konstytucyjności zaskarżonych przepisów, jednak ma duże znaczenie dla wyjaśnienia genezy ich wprowadzenia do systemu prawnego.

Bliższa analiza wskazanych wyżej kompetencji nadzorczych i kontrolnych Ministra Sprawiedliwości prowadzi do wniosku, że ich przedmiotem nie jest sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu adwokata, o której mowa w art. 17 ust. 1 Konstytucji. Piecza ta sprawowana jest przez adwokaturę na trzech płaszczyznach, tj. kontrolnej, uchwałodawczej i dyscyplinarnej i w ramach każdej z nich pewne kompetencje przyznano Ministrowi Sprawiedliwości.

Skoro art. 3 ust. 2 prawa o adwokaturze nie przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości jakichkolwiek konkretnych kompetencji, w tym również kompetencji nadzorczych, a jedynie potwierdza, że kompetencje te muszą wynikać z ustawy, to nie można podzielić poglądu wnioskodawcy, że przepis ten stanowi "wyraz narastającej ingerencji władzy publicznej (w tym w szczególności władzy wykonawczej) w te dziedziny funkcjonowania państwa, które w wykonaniu zasady subsydiarności przekazane zostały podmiotom niepaństwowym" (s. 3 wniosku). Należy jednocześnie zauważyć, że wbrew twierdzeniom wnioskodawcy żaden przepis ustawy - Prawo o adwokaturze, w tym również art. 3 ust. 2, nie przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości prawa do przejmowania zadań samorządu zawodowego adwokatów, w tym również pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu przez członków tej korporacji.

Wyrok TK z dnia 1 grudnia 2009 r., K 4/08, OTK-A 2009/11/162, Dz.U.2009/210/1628

Standard: 462 (pełna treść orzeczenia)