Oskarżony nie miał obrońcy lub obrońca nie brał udziału w czynnościach (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.)

Art. 79 § 1 k.p.k. nie uzależnia obowiązkowej obrony od stanu wiedzy sądu o okolicznościach wymienionych w tym przepisie. Zaistnienie którejś z nich rodzi konieczność reprezentowania oskarżonego przez obrońcę i jego udziału w rozprawie, chociażby przed sądem okoliczność ta się nie ujawniła, z przyczyn również od niego niezależnych.

Wyrok SN z dnia 31 marca 2023 r., I KK 307/22

Standard: 74272 (pełna treść orzeczenia)

Istniejące uregulowania nie pozwalają uznać, iż przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność, choćby usprawiedliwioną, jednego z dwóch obrońców nastąpiło przy naruszeniu prawa oskarżonego do obrony, zwłaszcza w stopniu uzasadniającym zastosowanie art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. W szczególności wskazuje się na przepis art. 117a § 1 k.p.k., który dopuszcza przeprowadzenie czynności procesowej, w tym rozprawy, w sytuacji, gdy oskarżony ma więcej niż jednego obrońcę i stawi się przynajmniej jeden z nich, przy nieobecności pozostałych. Przepis ten, wprowadzony w celu usprawnienia czynności procesowych, jest interpretowany jako statuujący wyjątek od unormowania art. 117 § 2 k.p.k., dopuszczający prowadzenie czynności niezależnie od przyczyny niestawiennictwa obrońcy (pełnomocnika), jak też jako lex specialis wobec art. 117 § 3 k.p.k., nakazującego odstąpienie od przeprowadzenia czynności procesowej w razie niestawiennictwa m.in. obrońcy, którego stawiennictwo jest obowiązkowe, wobec czego nawet należyte usprawiedliwienie niestawiennictwa przez obrońcę nie nakazuje zaniechania czynności, o ile stawi się inny obrońca.

W razie obrony obligatoryjnej brak udziału w rozprawie odwoławczej jednego z ustanowionych obrońców, jeżeli w rozprawie tej bierze udział inny obrońca, nie stanowi uchybienia o randze bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. Takie uchybienie wystąpiłoby jedynie wówczas, gdyby w rozprawie apelacyjnej nie brał udziału żaden z ustanowionych obrońców. Ustawodawca w ww. przepisie użył liczby pojedynczej "obrońca", a przepis ten, jako statuujący wyjątek, wykładni rozszerzającej nie może podlegać (zob. wyrok SN z 14 listopada 2013 r., II KK 154/13).

Postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2021 r., IV KK 305/21

Standard: 63044 (pełna treść orzeczenia)