Znaczenie wywołania sprawy i sprawdzania stawiennictwa osób wezwanych dla przerwy w rozprawie (art 381 - 382 k.p.k.)

Z przepisu art. 381 k.p.k. wynika, że rozprawę inauguruje wywołanie sprawy i następujące po nim sprawdzenie czy wszyscy wezwani stawili się i, czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Natomiast z przepisu art. 382 k.p.k. wynika z kolei, że nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, stanowi przyczynę obligatoryjnego przerwania albo odroczenia rozprawy, jeżeli oskarżonego nie można natychmiast doprowadzić. Zawarty w tym przepisie obowiązek przerwania rozprawy albo jej odroczenia nie może oznaczać nic innego jak tylko to, że rozprawa została rozpoczęta i już trwała. Nie ulega przy tym wątpliwości, że oba te przepisy mają zastosowanie do rozprawy przerwanej.

Wznowienie rozprawy po przerwie nie może wszak obejść się bez wywołania sprawy i sprawdzenia, kto będzie uczestniczył w rozprawie, podobnie jak niedopuszczalne będzie kontynuowanie rozprawy przerwanej w sytuacji opisanej w art. 382 k.p.k. (chyba że występują przewidziane w ustawie warunki do przeprowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego).

Z treści obu tych przepisów wynika jednoznacznie, że wywołanie sprawy i przystąpienie do sprawdzania stawiennictwa osób wezwanych kończy przerwę w rozprawie, gdyż zajęcie innego stanowiska nie pozwala wyjaśnić dlaczego w razie niestawiennictwa oskarżonego przewodniczący miałby zarządzać przerwę albo sąd odraczać rozprawę, skoro poprzednia przerwa nie została zakończona.

Wprawdzie przepis art. 382 k.p.k. wskazuje wprost tylko na jedną z przeszkód do kontynuowania rozprawy, ale ma też walor ogólnej wskazówki, jak powinien postąpić sąd w razie zaistnienia innych przeszkód uniemożliwiających dalsze prowadzenie rozprawy. Taką przeszkodą będzie między innymi niestawiennictwo obrońcy, którego obecność jest obowiązkowa (art. 79 i 80 k.p.k.), prowadzenie zaś rozprawy bez udziału obrońcy stanowi w takich przypadkach uchybienie wymienione w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.

Waga tego uchybienia świadczy wymownie o tym, jak istotne znaczenie procesowe ma czynność sprawdzenia obecności osób, których uczestniczenie w rozprawie jest konieczne, skoro zaniechanie tej czynności lub wadliwe jej dokonanie może prowadzić do uchybień zaliczanych przez ustawodawcę do tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 § 1 pkt. 10 i 11 k.p.k.).

Jeżeli przewodniczący stwierdza na rozprawie przerwanej nieobecność osoby, do której odnosi się jeden z powołanych przepisów, ma obowiązek zarządzenia przerwy albo spowodowania decyzji sądu o odroczeniu rozprawy. Podjęcie jednej z tych decyzji będzie również niezbędne w przypadku stwierdzenia innej przeszkody uniemożliwiającej dalsze prowadzenie rozprawy (np. niestawienie się świadków lub biegłych, których przesłuchanie zaplanowano w danym dniu; choroba oskarżonego, który stawił się wprawdzie na wezwanie sądu, lecz nie jest zdolny do uczestniczenia w rozprawie).

Postanowienie SN z dnia 5 października 2004 r., II KK 121/03

Standard: 26211 (pełna treść orzeczenia)