Maksymalny limit naboru na aplikację adwokacką

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego samo określenie maksymalnego limitu (ilości) aplikantów adwokackich w okręgu danej izby adwokackiej nie redukuje per se wolności wyboru i wykonywania zawodu adwokata. Powoduje natomiast, że zmniejszają się szanse korzystania z tej wolności i to z przyczyn częściowo niezależnych od właściwości podmiotowych kandydatów. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego samo przyznanie tej kompetencji samorządom zawodowym zaufania publicznego nie wykracza zasadniczo poza granice "pieczy nad wykonywaniem zawodu", wyznaczone przez art. 17 ust. 1 Konstytucji. Liczba członków izby adwokackiej, w tym liczba aplikantów, ma bowiem znaczenie dla "należytego wykonywania" tego zawodu, w tym również - dla należytego szkolenia aplikantów adwokackich. Kompetencja do ustalenia tej liczby nie musi też kolidować z zasadą równości i sprawiedliwości, o ile zostanie ujęta (i następnie zastosowana) według jednakowych dla wszystkich, uprzednio ustalonych, poddanych właściwej publikacji, przejrzystych zasad opartych na obiektywnych i określonych ustawowo kryteriach. Przy spełnieniu tych warunków kwestia zachowania zasady równości staje się - przede wszystkim - kwestią praktyki stosowania zasad naboru na aplikacje i w tym zakresie pozostaje poza kognicją Trybunału.

Art. 40 pkt 4 kwestionowanej ustawy mieści upoważnienie do określenia - czysto ilościowego - maksymalnej liczby aplikantów adwokackich w okręgu danej izby. Nie wskazuje natomiast na kryteria (przesłanki) ustalenia tego limitu, motywowane interesem publicznym i jego ochroną, co usprawiedliwiałoby potraktowanie go jako służącego realizacji art. 17 ust. 1 Konstytucji (jako odwołującego się expressis verbis do tych wartości). Uniemożliwia - poprzez brak ustawowo określonych kryteriów kształtowania wskazanego tu limitu jego weryfikację pod kątem zachowania konstytucyjnych wymogów dopuszczalności i proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnie gwarantowanych wolności jednostki wyboru i wykonywania zawodu. Zasadnicze elementy przesłanek ustalania wspomnianego limitu - z racji ich wpływu na zakres korzystania z wolności wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca jego wykonywania (art. 65 ust. 1 zd. 1 Konstytucji) - winny zostać sprecyzowane w ustawie. Blankietowe powierzenie regulowania tej materii organom korporacji adwokatów w art. 40 pkt 4 ustawy - Prawo o adwokaturze narusza wymóg normowania ustawowego wynikający tak z art. 65 ust. 1 zd. 2 oraz z ogólnej reguły konstytucyjnej, wyrażonej w art. 31 ust. 3. Ujęcie art. 40 pkt 4 ustawy - Prawo o adwokaturze uniemożliwia ponadto dokonanie prawnej sądowej oceny zachowania przesłanek ograniczenia wolności jednostki, statuowanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Pozostając w kolizji z wymogiem dostatecznej określoności przepisów prawa, stanowiącej element zasady państwa prawa, narusza postanowienia art. 2 Konstytucji. Nadto - przez swą niedookreśloność - nie odpowiada formalnym regułom ograniczenia konstytucyjnych wolności wykonywania zawodu i wyboru miejsca pracy. Wskutek tego koliduje on z uregulowaniami art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Wyrok TK z dnia 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK-A 2004/2/9, Dz.U.2004/34/303

Standard: 461 (pełna treść orzeczenia)