Warunki odstąpienia od umowy i odmowy wydania przedmiotu pożyczki przez dającego pożyczkę (art. 721 k.c.)

Zgodnie z art. 721 k.c. dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.

Zły stan majątkowy pożyczkobiorcy musi istnieć w chwili, w której uprawniony wykonuje swoje prawo odstąpienia od umowy czy odmawia wydania przedmiotu świadczenia. Same pojęcia „zły stan majątkowy” i „wątpliwość zwrotu pożyczki” nie są zdefiniowane. Niewątpliwie „zły stan majątkowy” nie może być utożsamiany z „brakiem zdolności kredytowej” ani z „niewypłacalnością”, o której mowa w art. 11 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

Okolicznością przesądzającą możność skorzystania przez pożyczkodawcę z uprawnień mu przypisanych w przepisie art. 721 k.c. będzie tak ukształtowana sytuacja majątkowa pożyczkobiorcy, która uzasadnia w świetle życiowego doświadczenia pojawienie się uzasadnionych wątpliwości co do możliwości zwrotu pożyczki. Dowód wystąpienia tych okoliczności obciąża pożyczkodawcę. Za wystarczające należy uznać wykazanie, że mniej niż bardziej prawdopodobny jest zwrot pożyczki z uwagi na stan majątkowy pożyczkobiorcy. Natomiast bez znaczenia dla omawianego uprawnienia pożyczkodawcy są przyczyny, które doprowadziły do stanu, o którym w przepisie tym mowa.

Zatem przez stan majątkowy pożyczkobiorcy należy rozumieć całokształt jego sytuacji materialnej, a zwłaszcza relacje zachodzące między aktywami i pasywami. Ocena tego stanu, dokonana na tle ogólnej sytuacji pożyczkobiorcy, uzasadnia odstąpienie od umowy, gdy zwrot pożyczki staje się - w ujęciu obiektywnym - wątpliwy, a więc niekoniecznie stanowczo wykluczony. Inaczej mówiąc, zwrot pożyczki jest wątpliwy wówczas, gdy w świetle wszystkich okoliczności kształtujących stan majątkowy dłużnika niezwrócenie jej okazuje się dostatecznie prawdopodobne. Uznaniu zwrotu za wątpliwy nie stoi na przeszkodzie zabezpieczenie pożyczki, jeśli z jakichkolwiek przyczyn budzi ono uzasadnione zastrzeżenia co do swej skuteczności.

Pożyczkodawca może odstąpić od umowy na podstawie art. 721 k.c., jeżeli jeszcze nie wydał przedmiotu pożyczki. W wyniku złożenia oświadczenia o odstąpieniu stosunek zobowiązaniowy ulega rozwiązaniu z mocą wsteczną. W wypadku częściowego wydania za dopuszczalne uznaje się odstąpienie od umowy co do niewydanej części pożyczki.

Zgodnie z art. 721 k.c. „zły stan majątkowy” i „wątpliwość zwrotu pożyczki” uprawnia dającego pożyczkę do odstąpienia od umowy i odmowy wydania przedmiotu pożyczki, ale tylko wówczas, gdy o takim stanie nie wiedział. Intencją ustawodawcy była ochrona interesów pożyczkodawcy, w sytuacji trudności w należytym zbadaniu stanu majątkowego pożyczkobiorcy. W wypadku, gdy pożyczkodawca stan taki zna i decyduje się na zawarcie umowy oznacza to jedynie istnienie po jego stronie zwiększonego ryzyka w odzyskaniu należności, ale nie może stanowić dla dłużnika podstawy do zwolnienia z obowiązku zwrotu pożyczki (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 20.02.2014 r., I ACa 1197/13).

Wyrok SO w Elblągu z dnia 25 lutego 2016 r., I C 88/15

Standard: 28633 (pełna treść orzeczenia)