Brak wniosku o ściganie co do czynu ujętego w kumulatywnej kwalifikacji z czynem ściganym z urzędu

W sytuacji, gdy brak jest wniosku o ściganie co do czynu przestępczego ujętego w kumulatywnej kwalifikacji z czynem zabronionym ściganym z urzędu, to możliwe jest skazanie tylko za to zachowanie przestępcze, które wyczerpuje znamiona przestępstwa ściganego z urzędu. W takim zakresie – częściowym, co do jednego z przepisów ustawy karnej wchodzącego w zbieg z innymi przepisami ustawy (art. 11 § 2 k.k.) – brak wniosku o ściganie jest również kwalifikowany jako bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.) powodująca uchylenie orzeczenia, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (por. np. wyroki SN: z dnia 27 lutego 2008 r., V KK 324/07; z dnia 15 października 2003 r., IV KK 299/03). W takim układzie nie jest natomiast możliwe umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k., albowiem takie orzeczenie mogłoby zapaść tylko wtedy, gdyby co do całości przestępczego zachowania nie było wniosku o ściganie.

Wyrok SN z dnia 24 września 2019 r., V KK 409/18

Standard: 76100 (pełna treść orzeczenia)

Jeśli do oceny prawnej tego samego czynu zbiegają się przepisy ustawy karnej zawierające znamiona typów przestępstw, co do których przewidziano różne tryby ścigania, to przyczyny, dla których ustawodawca wprowadził inny tryb ścigania (np. interesy pokrzywdzonego), mogą uzasadniać - w razie braku skargi uprawnionego oskarżyciela albo wniosku o ściganie -wyeliminowanie tego fragmentu czynu z opisu przestępstwa przypisanego i pominięcie jego kwalifikacji prawnej w kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu. Takie stanowisko prezentowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Jego uzasadnieniem jest odmienny charakter negatywnej przesłanki postępowania, jaką jest brak wniosku o ściganie oraz brak skargi oskarżyciela prywatnego. Przyczyną, dla której prawodawca wprowadza w odniesieniu do niektórych przestępstw inny tryb ścigania jest przede wszystkim stosunek bliskości między domniemanym sprawcą a pokrzywdzonym, naruszenie szczególnych sfer życia osobistego popełnionym czynem, godzenie przez popełniony czyn w większym stopniu w interes prywatny, niż ma to miejsce w odniesieniu do innych przestępstw. Poprzez przyjęcie, że czyn wypełniający także znamiona typu przestępstwa ściganego na wniosek pokrzywdzonego albo z oskarżenia prywatnego ma być ścigany pomimo braku wniosku albo skargi, jeśli tylko wypełnia jednocześnie znamiona przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego z urzędu, stanowiłoby wyraz braku poszanowania prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego. Tymczasem zgodnie z art. 2 § 1 pkt 3 kpk powinny one zostać uwzględnione w postępowaniu karnym. Ich wyrazem jest nie tylko wzięcie pod uwagę stanowiska tego podmiotu w toku prowadzonego postępowania karnego i wydanie określonych rozstrzygnięć uwzględniających te interesy, ale także uwzględnienie jego stanowiska co do faktu pokrzywdzenia oraz potrzeby ścigania sprawcy przestępstwa.

Uchwała SN z dnia 20 września 2018 r., I KZP 7/18

Standard: 76101 (pełna treść orzeczenia)