Pytanie a skarga konstytucyjna

Zdaniem obecnego składu Trybunału Konstytucyjnego, zacieranie różnic między kontrolą inicjowaną skargą konstytucyjną a pytaniem prawnym nie jest konstytucyjnie uzasadnione. Zważywszy, że pytanie prawne służy kontroli konstytucyjności, która ma na celu rozproszenie wątpliwości konstytucyjnych nasuwających się przy sądowym stosowaniu prawa oraz usuwaniu norm niekonstytucyjnych - należy uznać, że niepożądane jest nazbyt rygorystyczne ujmowanie przesłanki związku funkcjonalnego jako warunkującego dokonanie kontroli merytorycznej pytania. Przemawiają za tym następujące argumenty:Po pierwsze, art. 193 i art. 79 Konstytucji posługują się różnymi pojęciami: "jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie" - z jednej strony oraz "na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej" - z drugiej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zasadniczo każda norma stanowiąca podstawę orzeczenia sądu może zostać uznana za normę, od której zależy rozstrzygnięcie sprawy sądowej, ale nie każda norma, od której zależy to rozstrzygnięcie, może zostać uznana za jego podstawę. Po drugie, art. 193 Konstytucji stanowi samodzielną podstawę kognicji Trybunału Konstytucyjnego - uzupełniającą w szczególności treść art. 188 Konstytucji oraz art. 79 Konstytucji. W konsekwencji postępowanie inicjowane pytaniem prawnym wykazuje cechy swoiste (szerzej zob. E. Łętowska, Funkcjonalna swoistość..., s. 560-572). Związek funkcjonalny między odpowiedzią na pytanie prawne, a rozstrzygnięciem sprawy może być ściślejszy lub luźniejszy, w zależności od tego, czy przez sąd stosujący przepis rozumie się tylko sąd wyrokujący in merito, czy także sąd kontrolujący prawidłowość innych postanowień kończących postępowanie "w sprawie". Sąd może mieć wątpliwość konstytucyjną na różnych etapach rozpatrywania sprawy, w kwestiach wpadkowych, w postępowaniu rozpoznawczym albo odwoławczym. Wątpliwości może przedstawiać zarówno sąd orzekający merytorycznie (wyrokujący), jak i sąd (inny skład) rozpatrujący kwestię wpadkową. Po trzecie, w przeciwieństwie do skargi konstytucyjnej pytanie prawne pełni funkcję prewencyjną. Na gruncie art. 193 Konstytucji nie chodzi bowiem o kontrolę zastosowanej już normy, ale o zapobieżenie rozstrzygnięciu sprawy na podstawie norm, co do których pojawiają się uzasadnione wątpliwości natury konstytucyjnej. Po czwarte, na rzecz szerokiego ujęcia związku funkcjonalnego przemawia systemowa rola pytań prawnych, które niezależnie od treści - wydanego w ich następstwie - orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są zarazem instrumentem umacniania prokonstytucyjnej wykładni prawa w procesie jego stosowania i narzędziem służącym ochronie konstytucyjnego statusu jednostki w toku sprawy rozpoznawanej przez sąd (por. postanowienie TK z 10 czerwca 2009 r., sygn. P 4/09, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 93). Przedmiotem kontroli konstytucyjności na podstawie art. 193 Konstytucji może być każda norma, "wykorzystanie której sąd rozważa lub zamierza rozważyć (w zależności od tego, czy przemawiają za tym względy konstytucyjności w trakcie przebiegu interpretacji i stosowania prawa przez sąd, a więc w poszukiwaniu przez sąd normy jednostkowego rozstrzygnięcia" (E. Łętowska, Funkcjonalna swoistość...., s. 567; zob. też wyrok TK z 29 czerwca 2010 r., sygn. P 28/09, OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 52).

Wyrok z dnia 12 maja 2011 r., P 38/08, OTK-A 2011/4/33, Dz.U.2011/109/640

Standard: 2935 (pełna treść orzeczenia)