Konstytutywny charakter oświadczenia pokrzywdzonego o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego

Samo oświadczenie pokrzywdzonego, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego, kreuje go oskarżycielem posiłkowym, bez potrzeby uzyskania orzeczenia o dopuszczeniu go do procesu. Oświadczenie to ma charakter konstytutywny i jeśli nie wystąpią przeszkody formalne, uniemożliwiające jego przyjęcie, od momentu jego złożenia pokrzywdzony staje się stroną postępowania jurysdykcyjnego.

Sąd władny jest jedynie orzec postanowieniem, iż składający oświadczenie nie może brać udziału w postępowaniu, gdy oświadczenie złożono po terminie, a więc po rozpoczęciu przewodu sądowego, lub gdy pochodzi ono od osoby nieuprawnionej, to znaczy niebędącej pokrzywdzonym.

Wraz z przesłaniem aktu oskarżenia do sądu oskarżyciel publiczny powinien powiadomić o tym pokrzywdzonego i pouczyć go o możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 334 § 2 k.p.k.).

Przejściu z postępowania przygotowawczego w postępowanie jurysdykcyjne nie towarzyszy "automatyczne" przejście uprawnień pokrzywdzonego do działania w charakterze strony. Tak więc pokrzywdzony, chcąc zachować status strony, który posiadał w postępowaniu przygotowawczym - z tej racji, iż był właśnie w tym postępowaniu pokrzywdzonym - powinien po przesłaniu akt sprawy do sądu złożyć oświadczenie, że będzie działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego i dopiero z momentem złożenia takiego oświadczenia nabywa on prawa i obowiązki strony postępowania.

O tym, że pokrzywdzony nie jest stroną w postępowaniu przed sądem, świadczy również to, że nie ma on prawa aktywnie uczestniczyć w posiedzeniach, nie doręcza się mu odpisów orzeczeń oraz nie poucza się go o uprawnieniach do wniesienia zażaleń.

W tym kontekście wskazać należy, że w sposób szczególny została unormowana sytuacja pokrzywdzonego w art. 444 k.p.k., który to przepis daje temu podmiotowi prawo zaskarżenia apelacją wyroku warunkowo umarzającego proces przed rozprawą. Pokrzywdzonemu, na podstawie art. 323 § 2 k.p.k. - przez odesłanie zawarte w art. 340 k.p.k. - służy również zażalenie na postanowienia zapadłe co do dowodów rzeczowych.

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 3/07

Standard: 25468 (pełna treść orzeczenia)