Obowiązek powiadomienia pokrzywdzonego i pouczenia o możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 334 § 3 i art. 16 k.p.k.)
Pokrzywdzony jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 53 k.p.k.) Przesłanie aktu oskarżenia do sądu (art. 334 k.p.k.) Pouczania uczestników postępowania o obowiązkach i uprawnieniach (art. 16; art. art. 100 § 8 i 9 k.p.k. i art. 300 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zgodnie z treścią art. 16 § 1 k.p.k., który ma zastosowanie także w przypadku określonym w art. 16 § 2 k.p.k., brak pouczenia lub mylne pouczenie uczestników postępowania o przysługujących im uprawnieniach, nie może wywoływać ujemnych dla nich skutków procesowych. Nie ulega wątpliwości, że takim ujemnym skutkiem procesowym jest brak uzyskania statusu strony, co w sprawie będącej przedmiotem tego rozpoznania wynikało z faktu braku pouczenia kuratora małoletnich pokrzywdzonych o możliwości złożenia oświadczenia o wzięciu przez nich udziału w sprawie jako oskarżyciele posiłkowi.
Uprawnienie pokrzywdzonego do uzyskania takiego statusu stanowi wyraz przysługującego mu konstytucyjnego prawa do sądu (por. wyrok TK z dnia 25 września 2012 r., sygn. akt SK 28/10). Stąd pozbawienie pokrzywdzonego prawa do udziału w postępowaniu sądowym przez brak stosownego pouczenia lub brak zawiadomienia o terminie pierwszej rozprawy, na której mógłby złożyć stosowne oświadczenie, o którym mowa w art. 54 § 1 k.p.k., należy traktować jako szczególne naruszenie prawa procesowego, które nie może w konsekwencji całkowicie pozbawić go możliwości udziału w postępowaniu. W szczególności, w przypadku wyrażenia przez pokrzywdzonego woli udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego w późniejszej fazie postepowania, nie można wobec niego stosować ujemnych konsekwencji wynikających z braku dochowania warunku temporalnego wynikającego z art. 54 § 1 k.k. (niezłożenie stosownego oświadczenia do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego), jeżeli niedochowanie tego warunku było konsekwencją rażącego naruszenia prawa procesowego, przez organ prowadzący postępowanie przybierającego postać – tak jak w niniejszej sprawie - braku jakiegokolwiek pouczenia kuratora ustanowionego dla małoletnich pokrzywdzonych oraz braku zawiadomienia tego kuratora o terminie pierwszej rozprawy.
Dopuszczenie pokrzywdzonego do udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego w późniejszej fazie postępowania, w zakresie, w jakim zezwala na to prokonstytucyjna wykładnia art. 16 § 1 k.p.k., nie oznacza, że w sposób automatyczny retroaktywnie przywraca się temu pokrzywdzonemu możliwość podjęcia czynności procesowych przypisanych wcześniejszym fazom postępowania, a których termin podjęcia już upłynął. Uprawnienia te aktualizują się jedynie pro futuro, co nie wyłącza możliwości podniesienia zarzutu naruszenia uprawnień do udziału we wcześniejszych fazach postępowania, jeżeli istnieje jeszcze możliwość złożenia środka zaskarżenia, w których zarzut taki może zostać podniesiony. Brak natomiast jest w takim wypadku uprawnienia o przywrócenie terminu do wykonania danej czynności, jeżeli termin miał charakter zawity, a dana czynność była zarezerwowana dla stron postępowania.
Dopuszczenie pokrzywdzonego do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego nie tworzy bowiem fikcji posiadania uprawnień związanych ze statusem strony także przed momentem takiego dopuszczenia. Z wnioskiem o przywrócenie terminu do wykonania danej czynności może natomiast zwrócić się wyłącznie strona postępowania, która ten status posiadała w chwili, gdy biegł termin zawity do wykonania danej czynności.
Postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2013 r., V KZ 43/13
Standard: 17126 (pełna treść orzeczenia)
Wraz z przesłaniem aktu oskarżenia do sądu oskarżyciel publiczny powinien powiadomić o tym pokrzywdzonego i pouczyć go o możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., I KZP 3/07
Standard: 25467 (pełna treść orzeczenia)