Przywrócenie terminu do wniesienia kasacji w zbiegu z innymi wnioskami (kolejność rozstrzygnięć)

1. Zarządzenie o uznaniu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji za bezskuteczny, jako blokujące możliwość wniesienia kasacji z uwagi na nierozpoznanie tego wniosku, zamyka drogę do wydania wyroku i w związku z tym podlega zaskarżeniu na zasadach ogólnych (art. 459 § 1 w zw. z art. 466 § 1 k.p.k.).

2. Jeżeli określona czynność procesowa objęta jest tzw. przymusem adwokacko-radcowskim i strona twierdzi, że nie jest w stanie tego braku formalnego usunąć bez wyznaczenia jej obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, a jednocześnie wnosi o przywrócenie terminu do samego dokonania tej czynności procesowej, wówczas brak formalny polegający na osobistym dokonaniu czynności przez stronę (a więc na niespełnieniu wymogu przymusu adwokacko-radcowskiego) nie może powodować bezskuteczności wniosku o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności.

W takiej sytuacji zarówno ewentualne wyznaczenie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, jak i - w wypadku odmowy przyznania pomocy prawnej z urzędu - wezwanie do usunięcia braku formalnego samej czynności zasadniczej staje się aktualne dopiero w wypadku uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności zasadniczej.

Zgodnie z art. 126 § 1 k.p.k. warunkiem rozpoznania tego wniosku było dopełnienie czynności, która miała być w terminie wykonana, a więc złożenie kasacji, z tym, że z uwagi na przymus adwokacko-radcowski (art. 526 § 2 k.p.k.), powinna ona zostać sporządzona i podpisana przez adwokata albo radcę prawnego. W sytuacji więc, gdy wnioskodawca, jak twierdzi, nie ma środków finansowych na ustanowienie pełnomocnika z wyboru, to zastosowany sposób procedowania zablokował mu drogę do przywrócenia terminu do wniesienia kasacji, gdyż jego wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu nie został uwzględniony dlatego, że upłynął termin do wniesienia kasacji, zaś jego przywrócenie nie jest możliwe z przyczyn formalnych, bo wnioskodawca nie złożył kasacji odpowiadającej wymogom art. 526 § 2 k.p.k. Tworzy się wówczas przysłowiowa "kwadratura koła". Oczywiste jest, że przy tak ukształtowanym układzie procesowym, strona zostaje pozbawiona uprawnienia do wniesienia kasacji, z którego przecież, także nie ze swojej winy, nie mogła skorzystać, np. gdy zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do wniesienia kasacji oraz do wyznaczenia w tym celu przedstawiciela procesowego z urzędu (art. 78 § 1 w zw. z art. 526 § 2 k.p.k.). W takiej sytuacji procesowej literalne odczytanie treści art. 126 § 1 k.p.k. prowadzi do absurdalnych, z punktu widzenia procesowego, konsekwencji. Jest to więc wystarczający powód do odstąpienia od wykładni językowej tego przepisu na rzecz wykładni funkcjonalnej. Dlatego też trzeba przyjąć, że

Zawarty w art. 126 § 1 k.p.k. warunek formalny wniosku o przywrócenie terminu, przez dokonanie czynności, która powinna być w terminie wykonana, w wypadku gdy ta czynność obarczona jest dodatkowym wymogiem formalnym niemożliwym do spełnienia przez samą stronę, to jego niespełnienie nie może powodować bezskuteczności wniosku o przywrócenie terminu do jej dokonania. W takiej sytuacji, wezwanie do uzupełnienia braku formalnego wniosku o przywrócenie terminu, przez dokonanie tej czynności, staje się aktualne dopiero w wypadku uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu.

Tak więc, w wypadku wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji bez jej złożenia zgodnie z wymogiem art. 526 § 2 k.p.k., należy wezwać stronę do uzupełnienia tego braku formalnego wniosku, a w wypadku niewykonania wezwania, uznać wniosek za bezskuteczny. Jednakże, gdy strona w związku z tym wezwaniem złoży wniosek o wyznaczenie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia i podpisania kasacji lub wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu złoży taki wniosek, to wówczas należy rozpoznać wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji.

Odmowa przywrócenia terminu spowoduje, że wniosek o wyznaczenie przedstawiciela procesowego z urzędu stanie się bezprzedmiotowy. Jednakże, w takiej sytuacji na odmowę przywrócenia terminu do wniesienia kasacji stronie nie będzie przysługiwało zażalenie (art. 528 § 1 pkt 3 k.p.k.). W konsekwencji, w takim układzie procesowym nie będzie też możliwa kontrola instancyjna tego postanowienia, gdyż wobec braku kasacji, nie zapadnie decyzja o odmowie jej przyjęcia (art. 530 § 3 i art. 528 § 2 k.p.k.). Natomiast, w razie przywrócenia terminu do wniesienia kasacji, wniosek o wyznaczenie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu stanie się aktualny i należy go rozpoznać. W wypadku jego nieuwzględnienia strona będzie miała jednak otwarty termin do wniesienia kasacji przez przedstawiciela procesowego ustanowionego z wyboru.

Postanowienie SN z dnia 28 maja 2009 r., III KZ 29/09

Standard: 25462 (pełna treść orzeczenia)