Pytanie - normy ustrojowe niedotyczące orzeczniczej sfery działalności sądów

Normy ustrojowe odnoszące się do pozaorzeczniczej sfery działalności sądów (np. przydziału spraw sędziom w sądach powszechnych), jako pozostające poza merytorycznym zakresem żądania strony oraz niezwiązane z procesem subsumcji, w szczególności odnoszące się do administracyjnej struktury sądownictwa, co do zasady nie mogą być przedmiotem kontroli w trybie inicjowanym pytaniem prawnym. Nie wywierają one bowiem wpływu na rozstrzygnięcie konkretnej sprawy (por. postanowienie z 10 czerwca 2009 r., sygn. P 4/09, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 93, s. 971 i 974). Nie można jednak podzielić poglądów, jakoby w trybie pytania prawnego nie mogły być w ogóle kwestionowane normy o charakterze ustrojowym, gdyż nie znajdą one zastosowania ani wprost, ani pośrednio w sprawie toczącej się przed pytającym sądem. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, istotność pytania prawnego dotyczącego norm ustrojowych lub proceduralnych może polegać na tym, że ocena konstytucyjności zakwestionowanej normy może doprowadzić do odmiennego ukształtowania podstawowych ram ustrojowych lub proceduralnych postępowania w ten sposób, że ostateczne rozstrzygnięcie sprawy będzie różniło się od rozstrzygnięcia, które zapadłoby w stanie prawnym obejmującym zakwestionowane normy - przedmiot pytania prawnego. Przykładem z najnowszego orzecznictwa konstytucyjnego może być tu wydany w pełnym składzie wyrok o sygn. P 37/09 (wyrok z 20 października 2010 r., OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 79, s. 1173 i n.). Dotyczył on bowiem przepisu proceduralnego, z którego wywodzono treści materialnoprawne i na tej podstawie kształtowano prawa podmiotowe w postępowaniu przed organami Instytutu Pamięci Narodowej. Z wcześniejszego zaś dorobku Trybunału Konstytucyjnego przykładem może tu być wyrok z 30 czerwca 2003 r. (sygn. P 1/03, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 56), w którym dokonano oceny konstytucyjności § 7 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. Nr 64, poz. 654 ze zm.).

W tym kontekście w doktrynie trafnie wskazuje się, że "w praktyce normy, o których mowa, będą najczęściej kwestionowane jako niezgodne z konstytucyjnymi standardami rzetelnej i sprawiedliwej procedury, zaś rozstrzygnięcie TK ma w założeniu prowadzić do usunięcia nieprawidłowości w tym zakresie. Rozpoznanie zaś sprawy w procedurze o «podwyższonych» standardach konstytucyjnych (...) może być odmienne od rozstrzygnięcia wydanego w ułomnych uwarunkowaniach ustrojowych" (M. Wiącek, Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011, s. 190).

Wyrok z dnia 12 maja 2011 r., P 38/08, OTK-A 2011/4/33, Dz.U.2011/109/640

Standard: 2906 (pełna treść orzeczenia)