Reformationis in peius w postępowaniu o rozgraniczenie nieruchomości

W sprawach o rozgraniczenie ma zastosowanie zakaz reformationis in peius. 

Okoliczność, że nieruchomości stanowiące własność różnych osób, sąsiadują ze sobą, prowadzi łatwo do powstawania między ich właścicielami do ostrych konfliktów, w tym także na tle przebiegu granic między gruntami. Sprawy graniczne należą, jak uczy doświadczenie, do tej kategorii spraw, w których zainteresowani, choć może chodzić o drobne kawałki gruntu, angażują się mocno emocjonalnie, podchodząc też do tych spraw bardzo ambicjonalnie. Postępowania sądowe w tych sprawach układa się tak, iż wykazuje taką samą sprzeczność interesów między właścicielami sąsiednich gruntów oraz wzajemne przeciwstawne uzależnienie ich „korzyści” i „niekorzyści”, jak w normalnym sporze rozstrzyganym w procesie. Stąd, wbrew odmiennemu poglądowi Sądu Okręgowego, w sprawach o rozgraniczenie zakaz reformationis in peius znajduje zastosowania.

Postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CSK 256/10

Standard: 70498 (pełna treść orzeczenia)

W postępowaniu o rozgraniczenie sąd związany jest zasadą reformationis in peius.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, że ustalenie własności gruntu, integralnie łączy się ze sporem granicznym, jako przesłanka uprawniająca do żądania rozgraniczenia (tak postanowienie z dnia 28 grudnia 1948 r. LC 581/48). W tego rodzaju sporze implicite kryje się swego rodzaju spór o własność jakiejś cząstki nieruchomości sąsiadujących, co do których każdy z właścicieli tych nieruchomości twierdzi, że wchodzi ona w skład jego nieruchomości (zob. postanowienie z dnia 29 grudnia 1949 r., C 1630/49). Powyższe orzeczenia spotkały się z aprobatą w doktrynie, w której podnoszono, że rozgraniczenie określa, do jakiej granicy w terenie sięga prawo własności. Zwłaszcza dotyczy to sytuacji, w której przesłanką orzeczenia rozgraniczeniowego było zasiedzenie przygranicznego pasa gruntu.

Należy również mieć na uwadze, że do rozgraniczenia może także dojść w ramach innego postępowania, również procesowego np. w sprawie o wydanie nieruchomości. Jak bowiem stanowi art. 36 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j.: Dz. U. z 2005 r., Nr 240, poz. 2027 ze zm.), sąd, przed którym toczy się sprawa o własność lub o wydanie nieruchomości albo jej części, jest właściwy również do przeprowadzenia rozgraniczenia, jeżeli ustalenie przebiegu granic jest potrzebne do rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy. W tym postępowaniu zaś związanie sądu zasadą reformationis in peius nie rodzi wszakże żadnych wątpliwości.

Postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CSK 432/07

Standard: 25233 (pełna treść orzeczenia)