Dziedziczność uprawnienia do sądowej waloryzacji świadczenia spadkodawcy (art. 358[3] § 3 k.c. i 922 k.c.)

Uprawnienie do dokonania waloryzacji sądowej należnego świadczenia pieniężnego zgłoszone przez spadkodawcę może wejść do spadku, gdy będzie dotyczyło zobowiązania, które nie wygasa ex lege z chwilą jego śmierci jako uprawnionego, a zatem takiego zobowiązania, które może trwać między spadkobiercami i jego drugą stroną. Tylko bowiem w odniesieniu do wciąż istniejącego mimo śmierci spadkodawcy zobowiązania możliwa jest zmiana jego treści i na nowo ustalenie wysokości wynikającego z niego świadczenia, albo też określenie innego niż obowiązujący strony sposobu spełnienia tego świadczenia.

W ramach oceny charakteru uprawnienia przewidzianego w art. 358[3] § 3 k.c. w kontekście art. 922 § 1 i 2 k.c. należy jednak uwzględniać także okoliczności, którymi musi kierować się sąd przy orzekaniu o zasadności żądania opartego na tej podstawie.

Dokonując waloryzacji świadczenia pieniężnego sąd bierze bowiem pod uwagę nie tylko okoliczności zewnętrzne (realną zmianę wartości świadczenia należnego), ale także ściśle zależne od zmarłego i jego sytuacji osobistej oraz interes drugiej strony stosunku prawnego oraz zasady współżycia społecznego. Te przesłanki waloryzacji należy zawsze odnosić do osoby wierzyciela w stosunku zobowiązaniowym, na rzecz którego istnieje możliwe do zrealizowania uprawnienie, a dla określenia właściwej wysokości świadczenia podlegającego waloryzacji należy brać pod uwagę okoliczności z chwili, gdy dane świadczenie było wymagalne i należało się wierzycielowi, z pominięciem okoliczności późniejszych.

Uchwała SN z dnia 19 października 2018 r., III CZP 29/18

Standard: 25221 (pełna treść orzeczenia)